Renkli baskA�nA�n yeni yeni ortaya A�A�ktA�AYA� 1981 yA�lA�nda, Ulusa��ta bir fotoAYraf laboratuvarA�nda iAYe A�A�rak olarak baAYlayan SA?leyman A�olak, o tarihten gA?nA?mA?ze kadar fotoAYraA�A�lA�AYA�n serA?venini anlatA�yor. FotoAYrafA�A�lA�AYA�n parlak yA�llarA�nA�n dijital fotoAYraf makinesi ve cep telefonlarA�yla sona erdiAYini kaydeden A�olak, mesleAYinin A�ldA?AYA?nA? belirtiyor RA�PORTAJ / SULTAN YAVUZ A�ZA�NANIR (ANKARA) - Eski fotoAYraflarA�, A�zellikle de siyah beyaz olanlarA� hemen hepimiz severiz. A�nsanda garip bir nostalji duygusu uyandA�rA�rlar ve birer belge niteliAYi taAYA�rlar. Sadece fotoAYrafA� A�eken deAYil, fotoAYrafA� A�ekilenler de A�zenli giyinmiAY, A�zenli poz vermiAYlerdir. FotoAYraf kA�ymetlidir, aAYA�rlA�AYA� vardA�r bir zamanlar... Siyah beyaz fotoAYraflarA�n ardA�ndan renkli baskA� ile tanA�AYtA�AYA�mA�zda da, herkeste fotoAYraf makinesi olmadA�AYA� iA�in a�?film boAYa gitmesina�? ya da a�?yanmasA�na�? diye dikkat ederdik. Aile albA?mA? diye bir kavram vardA� hayatA�mA�zda. Azimdi ise A�oAYumuz dijital fotoAYraf makinesine ya da cep telefonuna sahip ve eskiye oranla neredeyse her A?nA�mA�zA�n fotoAYrafA�nA� A�ekiyoruz. Fakat bastA�rmaktan ziyade, sosyal medyada paylaAYA�yor ya da bilgisayarA�n ve telefonlarA�n iA�inde tutuyoruz. Bazen aletlerin bozulmasA�yla bazen de kendi isteAYimizle siliyoruz. En son ne zaman fotoAYraflarA�nA�zA� bastA�rdA�nA�z diye sorsalar, belki de hatA�rlamayacaAYA�z... Teknolojik geliAYmenin kaA�A�nA�lmaz sonuA�larA�ndan biri de, bir yandan bir kolaylA�AYA� ya da hA�zA� beraberinde getirirken, bir yandan da a�?eskia�? olanA� bertaraf etmesidir. Biz rahatA�a, dilediAYimiz gibi fotoAYraf A�ekebilir hale gelirken, fotoAYraf basmayA� ya da A�ekmeyi meslek haline getiren insanlarA�n iAYleri ise bundan zarar gA�rdA?. TA?rkiyea��de bu geliAYim ve deAYiAYime yakA�ndan tanA�k olan SA?leyman A�olak, mesleAYe 1981 yA�lA�nda, Ulusa��ta baAYlamA�AY. henA?z 13 yaAYA�ndayken, yaz tatilinde A�A�rak olarak baAYlayan A�olak, o dA�nemi AYA�yle anlatA�yor, a�?Ben, renkli fotoAYrafA�A�lA�AYA�n baAYladA�AYA� zaman fotoAYraf laboratuvarA�na girdim. Renkli fotoAYraf geliAYiyordu ama resmi kurumlar vesikalA�k fotoAYrafA� renkli deAYil, siyah beyaz istiyorlardA�. Renkli baskA� makineleri, 1986 yA�lA�ndan sonra yoAYunlaAYmaya baAYladA�, ismi printer olarak geA�iyordu. DA?AYA?nA?n, yA�kama makinesi, kurutma, basma hep ayrA� ayrA� iAYlemlerdi, AYimdiki gibi kompakt olarak A�A�kmA�yordu. A�AYimiz o kadar yoAYundu ki, hem vesikalA�AYA�n hem de normal fotoAYrafA�n sipariAY teslimini 30 ila 40 gA?n sonra yapabiliyorduk. Siyah beyaz olursa, ertesi gA?n verebiliyorduk ama renkli A�yle deAYildi. Her ilde olmadA�AYA� iA�in, TA?rkiyea��nin her yerindeki fotoAYraflar, bA?yA?k AYehirlere yollanA�yordu. GA?nde 600 tane film geliyordu ve Ankaraa��da bir kaA� tane bA?yA?k baskA� yeri vardA�, kimse yetiAYtiremiyordu. Azimdi herkes dA?kkan aA�A�yor ama o zaman cesaret etmek zordu A�A?nkA? makine A�ok pahalA�ydA�. TA?rkiyea��de bu iAYin referansA� Refoa��dur. O zamanlar A�ok popA?lerdi. Bir de fotoAYraflar rulo halinde A�A�kardA� ve tek tek keserdik onlarA�.a�? a�?Dijital makineler ve cepA�telefonlarA� bizim mesleAYi bitirdia�? MesleAYi A�AYrenebilmek iA�in, A�A�raklA�k dA�neminde bazen 24 saat boyunca A�alA�AYtA�AYA�nA� kaydeden A�olak, yaz tatili sonunda her AYeyi yapabilir hale gelmiAY. Ulusa��taki iAYinden askerlik nedeniyle ayrA�lan A�olak, askerden dA�ndA?kten sonra MenekAYe Sokaka��ta baAYka bir laboratuvara girmiAY ve 2001a��de kendi dA?kkanA�nA� aA�ana kadar, a�?aktA?el fotoAYrafA�A�lA�ka�? dediAYi, dA?AYA?n, otel fotoAYrafA�A�lA�AYA� ve endA?striyel fotoAYrafA�A�lA�k yapmA�AY. O zamanlar piyasanA�n A�ok iyi olduAYunu kaydeden A�olak, TA?rkiyea��de fotoAYrafA�A�lA�AYA�n altA�n yA�llarA�nA�n 1990 ile 2004 arasA� olduAYunu belirtiyor. MesleAYin bitme noktasA�na gelmesinin sebeplerini ise AYu sA�zlerle anlatA�yor, a�?A�nce dijital fotoAYraf makineleri A�A�ktA� ve biz de heveslendik, satmaya baAYladA�k. 2006a��larda A�ok yoAYun satA�AYlar yapA�nca, para kazanmak hoAYumuza gitti ama iAYin buralara geleceAYini A�ngA�remedik. Dijital makineyle fotoAYrafA� A�eken kiAYi, kartA�na ya da bilgisayarA�na yA?klA?yor, A�ylece kalA�yor, baskA� yaptA�rmA�yor ki... Film olayA� ortadan kalkA�nca zaten gerilemeye baAYladA�k. Sonra cep telefonlarA� A�A�ktA�, A�ekilen fotoAYraflar telefonda kaldA�. KalmasA� da bir AYey deAYil ama ne A�ektiAYinizi unutuyorsunuz. GeA�en yA�l ne A�ektiniz desem, hatA�rlamazsA�nA�z A�A?nkA? ya siz silmiAYsinizdir, ya da kendiliAYinden gitmiAYtir. FotoAYrafA�A�lA�k A�lA?yor. A�nceden 36a��lA� film kullanA�rdA�nA�z, gelip birer tane istiyorum derdiniz, hep doAYal halinizi gA�rA?rdA?nA?z o fotoAYraflarda. Azimdi ise A�ektiAYiniz fotoAYraflarA� bir kaA� yA�l sonra gA�rme AYansA�nA�z yok, telefon bozuluyor, bilgisayar A�A�kA?yor. FotoAYrafA�A�yA�m ama ben de kullanA�yorum, o yA?zden fotoAYrafA�A�lA�k geriye gitti. Eskiden fotoAYrafA�A�nA�n bir aAYA�rlA�AYA� vardA� Mesela otellere A�ekime gidiyorsun, adamA�n elindeki makine seninkinden daha profesyonel ve sen A�ekmeden A�nce, o zaten A�ekmiAY. SatA�AY yapma AYansA�n yok. DA?AYA?n iA�in gelin damatla anlaAYA�yorsun, mesela 50 fotoAYraf ve kamera A�ekimi... ArtA�k herkes video ve fotoAYraf A�ektiAYi iA�in sizden sadece fotoAYrafA� alA�yor. Eskiden 400 tane dA?AYA?n fotoAYrafA� alA�rlardA�. DA?AYA?nlerde a�?acele servisa�? dediAYimiz fotoAYraflar vardA�r. 100 tane A�ekmiAY olsak, en fazla 20 tanesini satabiliyoruz artA�k. Bu durumu biraz olsun lehimize A�evirmek iA�in FotoAYrafA�A�lar DerneAYi, zabA�ta ve maliye ortak hareket etmeli ve dA?AYA?n salonlarA�na vergisini A�deyen profesyonel fotoAYrafA�A�lar dA�AYA�nda kimse alA�nmamalA�. Azimdi dA?AYA?nlerde pastacA�sA� da, aAYA�A�sA� da fotoAYraf A�ekiyor ve gA?zel A�ekemeyince de dA?AYA?n sahipleri gelip bize aAYlA�yor. Bir de, A�nceden fotoAYrafA�A�nA�n bir aAYA�rlA�AYA� vardA�, dA?AYA?nde gA�rA?ldA?AYA? zaman en azA�ndan a�?hoAY geldina�� denilirdi, AYimdi hiA� saygA� gA�sterilmiyor. Bir davulcu kadar kA�ymetimiz yok. 40 yA�lA�mA�zA� verdik ama inanA�n, kA�ymetimiz yok. DA?AYA?nde adam yerine koymuyorlar, o yA?zden belli bir yaAYa da geldiAYim iA�in bu iAYe girmek istemiyorum, A�ocuklarA� gA�nderiyorum. Daha iyi A�ekimler yapabilecekken gitmiyoruz, niye? A�nsan yerine koymuyorsun.a�? a�?50 yaAYA�ndaki adam, olmuAY 25 yaAYA�nda!a�? A�olak, AYimdiki fotoAYraf rA�tuAYlarA�nA�n da amacA�na hizmet etmediAYi gA�rA?AYA?nde. RA�tuAY deAYil, silme yapA�ldA�AYA�nA� vurgulayan SA?layman A�olak, a�?RA�tuAYun anlamA� yumuAYatmaktA�r, AYimdi bunu yapmA�yorlar, fotoAYrafA�n orasA�nA� burasA�nA� siliyorlar. KiAYiye bakA�yorsun, kiAYiliAYinden A�A�kmA�AY. Bazen getiriyor mA?AYteri a�?Yahu SA?leyman, bu hiA� bana benziyor mu?a�� diye soruyor. HatlarA� silinmiAY, 50 yalA�ndaki adam, olmuAY 25 yaAYA�nda! A�nceden A�yle deAYildi, o yA?zden fotoAYraf da gA?zel duruyordu. Siyah beyazda hele pA�rA�l pA�rA�l dururdu. Eski ustalar A�yleydi, AYimdi A�nA?ne gelen fotoAYrafA�A�yA�m diye A�A�kA�yor. Azimdiki genA�ler kafasA�na gA�re siliyor. Eski ustalar da kalmadA� zaten... Profesyonel bazda dA?kkan kalmadA�, stA?dyolara gidin ve a�?diyafram, enstantane, A?sA? nedira�� diye sorun, ne olduAYunu bile bilmezler. A�A?nkA? makineyi programa alA�p A�ekiyorlar. a�?Profesyonelima�� diyor ama amatA�rce iAY A�A�karA�yorlar. Oysa fotoAYrafA�A�nA�n yumuAYak ya da sert fotoAYrafA� nasA�l yakalayacaAYA�nA� bilmesi gerekir. KiAYinin duruAY AYeklini, A�AYA�AYA� iyi ayarlamalA�dA�r. Azimdi arka arakaya beAY-altA� tane A�ekiyorlar, iA�lerinden biri illa ki iyi oluyor. Bize gerek kalmadA� artA�k. FotoAYrafA�A�, A�nceden fotoAYrafA�A�lA�k yapA�yordu; AYimdi fotoAYrafA�A�larda yastA�AYa fotoAYraf da basA�lA�yor, tuvale de yapA�lA�yor, kupasA� da yapA�lA�yor. A�erA�i dA?kkanA�na dA�ndA?ka�? diyor.
Editör: TE Bilisim