1987 yA�lA�nda Adana CeyhanlA�a��da doAYan Mehmet Berk YaltA�rA�ka��A�n ihtisas alanA� tarihA�ilik olsa da, folklore de merak salmA�AY. Bu merakA�n arkasA�nda ise dedesinin ve ninesinin anlattA�AYA� korkunA� ve ilginA� hikayelerin rolA? bA?yA?k. A�ocukluAYunda o hikayelerden A�ok etkilenen YaltA�rA�k, onlarA� hikayeleAYtirmeye baAYlamA�AY. YA�llar iA�inde araAYtA�rmaya baAYladA�AYA�nda ise, tarih kadar folklorA? de bilmenin elzem olduAYunu kavramA�AY. a�?O halk inanA�larA� nasA�l takip ediliyor? Hangi inanA�lar, hangi evrelerden geA�iyor?a�? diyerek folklore yA�nelen YaltA�rA�k, 2009a��a kadar hikayelerini kendi kendine yazA�p arkadaAYlarA�na okurken, bir arkadaAYA�nA�n A�srarA�yla blog aA�maya karar vermiAY. AA�tA�AYA� blogun ilginA� iA�erikleri fark edilmeye baAYlandA�ktan sonra, internet siteleri ve fanzinlerden yazma teklifi almaya baAYlayan YaltA�rA�rk, yavaAY yavaAY yazA�lA� mecraya geA�miAY. Anadolu Korku A�ykA?leri ekibine katA�lan YaltA�rA�k, bir yandan tarih, bir yandan edebiyat araAYtA�rmalarA�na devam ederek, A�ok yA�nlA? bir A�alA�AYma temposu iA�inde hayatA�nA� sA?rdA?rA?yor.
[caption id="attachment_110673" align="aligncenter" width="533"]
Mehmet Berk YaltA�rA�k, Trakya A?niversitesia��nde tarih bA�lA?mA?nden mezun olmuAY ve AYimdi aynA� okulda tarih doktorasA�na devam ediyor. DinlediAYi ve daha sonra derlemeye baAYladA�AYA� hikayeleri tarihsel bir baAYlama oturtan YaltA�rA�ka��A�n, bir tA?r korku meddahlA�AYA� yaptA�AYA� ya da eski kuAYaklarA�n izini sA?rdA?AYA? sA�ylenebilir[/caption]
Kontes Dracula ile ilk ipuA�larA�nA� fark ettim
YaltA�rA�k, 1970 tarihli A�ngiliz yapA�mA� Kontes Draculaa��yA� TRT3a��de izlediAYinde, takvim yapraklarA� 1997 yA�lA�nA� iAYaret etmektedir. Macaristana��da geA�en filmde, dansA�z sahnesi ve TA?rk hanA�eri sattA�AYA�nA� sA�yleyen bir A�ingenea��yi gA�rA?nce, OsmanlA� topraklarA�nda vampir hikayesi geA�mesini ilginA� bulmuAY. YaltA�rA�k, a�?Tarihsel olarak, ilk bakA�AYta A�yle AYeylerle alakamA�z yok gibi gA�zA?kA?yor ama o yaAYlarda araAYtA�rdA�AYA�mda, Evliya A�elebia��ye denk geldim. Seyahatnamesia��nde cadA�lardan da bahseder. A�erkes diyarA�na gider ve Hatukaya��da, cadA�lar savaAYA�nA� gA�rdA?AYA?nA? tasvir eder. Bizde, roman anlamA�nda korku malzemesi yoktur ama bir folklor kitabA�na bakarsanA�z, iA�inde o malzemeleri bulabilirsiniz. Ben de halk A�ykA?lerindeki bu anlatA�larA� A�ykA?leAYtirmeyi dA?AYA?ndA?m. Beni gA?dA?leyen, 2006 yA�lA�nda, Galip Dursun editA�rlA?AYA?nde yayA�nlanan Anadolu Korku Hikayeleria��nin ilk seA�kisiydi. Demek ki bu yerel anlatA�lar hikayeleAYtirilebiliyormuAY dedim ve ondan sonra yerel motifleri daha A�ok kullanmaya baAYladA�ma�? diyor.
TA?rkiyea��deki korku filmlerinin inaA� istismarA� yaptA�AYA�ndan bahseden YaltA�rA�k, a�?Hikaye ya da kurgu korkutuculuAYu deAYil, tamamen inanA� istimarA� A?zerinden gidiliyor. DahasA� kA?ltA?rel A�eAYitliliAYe de deAYinmiyor o filmler. Biz sinemada tek A�eAYit gA�rA?yoruz ama Anadolua��da birden fazla cin motifi var. Anadolu toplumunun korktuAYu cadA�, Karakoncolos ya da AlkarA�sA�a��nA� bA�rakA�n, sA�z konusu filmlerde cin motifi bile A�ok kA�sA�tlA� bir alanda kullanA�lA�yora�? diye belirtiyor.
Korku mitleri, uyarA� ve eAYlenceye yA�neliktir
KA�ylere ve kA�rsal bA�lgelere gittikA�e, korku varlA�klarA�nA�n A�eAYidinin arttA�AYA�nA� kaydeden YaltA�rA�k, a�?mekira�? gibi sadece o yA�reye A�zgA? tA?rlerin de olduAYuna dikkat A�ekiyor. YaltA�rA�k, a�?Korku mitlerinin A?retilme nedeni, uyarA� aslA�nda. A�nsanlarA�n bilmedikleri yerlere gitmelerini, tanA�madA�klarA� kiAYilerle konuAYmalarA�nA� engellemek iA�in doAYal uyarA� gibi... Amerikan korku filmlerine dikkat edin mesela; a�?A�ssA�z yerlerde dolaAYmayA�na�� mesajA�nA� verir. Galip Dursuna��un da gA?zel bir yorumu vardA�r konuya dair; korku hikayelerinin ibret almak A?zerine olduAYunu sA�yler. Bir de, eAYiticiliAYinin yanA�nda eAYlence amacA� vardA�r. DA?AYA?nA?n, birbirine uzak mesafede olan evler, karanlA�k, sisli bir kA�AY gecesi ve birinin evindeki sobanA�n etrafA�nda, A?A� kuAYaktan insan bir araya gelmiAYler. Bu insanlarA�n yegane eAYlenceleri ya bilmece sormak ya da ilginA� ve korkunA� hikayeleri birbirlerine anlatmak. 70 yaAYA�ndaki biri de, 7 yaAYA�ndaki A�ocuk da aynA� mekanda, dolayA�sA�yla bir kuAYak aktarA�mA� da oluyordu, yani kA?ltA?rel yA�nA? de vara�? diyor.
Yazmaya baAYlamadan A�nceki dA�nemlerde, hikayelerini, toplu yerlere giderek meddah gibi anlatan YaltA�rA�k, duyduklarA�nA� kaydetmeyi de 7 yA�ldA�r hayata geA�iriyor. Genelde sosyal medya A?zerinden insanlara ulaAYan YaltA�rA�k, kiAYilerin yaAYA�, yA�resi gibi bilgileri de kaydederek, A�ykA?leri derliyor.
Trakyaa��daki a�?hayalet gelina�?
TA?rkiyea��de en yaygA�n olarak cin ve peri hikayelerinin anlatA�ldA�AYA�nA� vurgulayan YaltA�rA�k, loAYusa kadA�nlara musallat olduAYuna inanA�lan AlkarA�sA� figA?rA?nA?n hA?lA? kaybolmadA�AYA�na dikkat A�ekiyor. BA�lgesel motiflerden bahseden YaltA�rA�k, a�?Mesela Trakya civarA�nda a�?hayalet gelina�? motifi vardA�r. Bir kaA� ilde hikayesi anlatA�lA�r. Sisli havalarda, gece karanlA�AYA�nda kanlA� elbisesiyle dolaAYtA�AYA� sA�ylenen bir kadA�n... TA?rkiyea��de karabasan da A�ok yaygA�ndA�r. BazA� bA�lgelerde ruh diye de anlatA�lA�r ama A�slam inancA�nda aslA�nda ruh diye bir AYey yoktur, canlA� A�lA?nce, ruh da gider. Bence 1930a��lu yA�llardaki ruhA�uluk dalgasA�yla, ruh A�aAYA�rma seanslarA�yla, ruh da kA�tA? bir varlA�k olarak karAYA�mA�za A�A�kmaya baAYlA�yor. Eskiden hortlak, a�?hA�nkur munkura�? ya da daha farklA� olarak anlatA�lan tA?m varlA�klar, gA?nA?mA?zde cine periye dA�nA?AYmA?AY. Bunun nedenleri ise kA�rsal kA?ltA?rA?n pA?rA?zlenmesi, tek tip din eAYitimi, kA�rsal nA?fusun artA�k daha A�ok kente kaymasA�, kuAYaklarA�n daha az bir araya gelmesi... En basiti, artA�k etrafA�nda toplanA�lan bir soba yok mesela.
Bir de dikkatimi A�eken AYu oldu; A�zellikle kahvelerde, bir konu ortaya attA�AYA�mda herkes bir hikaye anlatmaya baAYlA�yor. 20 ile 40a��lara kadar olan yaAY grubun anlattA�klarA� A�ok kA�sa ve deytaysA�z oluyor. 40-50 arasA� biraz daha detay katA�yor ama 60 ve A?zerine denk geldiAYim zaman, uzun tasvirlerle anlattA�klarA�nA� gA�rA?yorum. SA�zlA? kA?ltA?rA?n pA?rA?zlenmesinin de bunlarda A�ok etkisi var. SA�zlA? kA?ltA?rA?n A�ok kuvvetli olduAYu devrede yapA�lan anlatA�lar biraz daha uzun sA?re yaAYA�yor ama gA?nA?mA?zde artA�k bu kA?ltA?r de kalmadA�AYA� iA�in, aktarA�lar A�ok kA�sa geliyor. Mesela Twittera��da anlattA�AYA�m o korku hikayeleri iA�in a�?kurgu mua�� diye sorduklarA�nda, a�?dA�rtte A?A�A? kurgua�� diyorum a�?sonrasA� hikaye.a�� KA�sacA�k bir cA?mle oluyor, a�?AYurada, filanca kiAYi AYunu gA�rmA?AYa�� diyor. Ben de o ilginA� noktayA� alA�p hikayeleAYtiriyorum. Yazmam o AYekilde oluyora�? diye anlatA�yor.
A�nsan bir sA?re sonra korkmaya alA�AYA�yor
YaltA�rA�k yazmaya baAYladA�AYA�nda, A�evresinden bazA� kiAYiler, a�?Tamam bize anlatA�yorsun, muhabbetini yapA�yoruz ama bu yazA�ya aktarA�labilir mi? A�nsanlarA�n ilgisini A�eker mi?a�? diye sormuAYlar. Anadolu Korku Hikayeleria��nden A�nce bunun derlemesi olmadA�AYA�nA� kaydeden YaltA�rA�k, a�?Bir kA�yde, kahvede anlatA�lan hikayeleri anlatA�yoruz. Fakat ben tarihA�i olduAYum iA�in, tarihsel bir arka plana dayanarak anlatA�yorum ve insanlar daha A�nce bA�yle bir AYeyi gA�rmemiAYler. SelA�uklu dA�neminde geA�iyor mesela... AnlamasA� iA�in, insanA�n bir AYekilde oraya aAYina olmasA� lazA�m, OsmanlA� dA�neminde bir hikaye anlatmak da kolay deAYildir. A�A?nkA? o dA�nemin gA?nlA?k hayatA�na dair A�ok fazla kaynak yoktur. BilmiyorsanA�z da, o dA�neme iliAYkin hikaye yazamazsA�nA�z. Ben bunun avantajA�nA� kullanarak da hikayeler yazdA�m ve yerel fantastik ve korku dikkat A�ekti. Beni buna yA�nlendiren okurlarA�m oldu, derlemeleri yayA�nlamasam bile kA?ltA?rel baAYa yaptA�AYA�m vurguyla dikkat A�ektim ve takdir gA�rdA?ma�? diyor.
Mehmet Berk YaltA�rA�k kendisinin korkup korkmadA�AYA� ile ilgili soruyu da AYu sA�zlerle cevaplA�yor, a�?A�nsan bir sA?re sonra alA�AYA�yor hatta korkmayA� arA�yor A�A?nkA? o korku hissiyatA�yla yazA�yor. Bir cin hikayesini yazarken, A�nce sizin korkmanA�z lazA�m. Okur, hangi eAYitim seviyesinde olursa olsun, bir hikayenin A�zenli mi, A�zensiz mi yazA�ldA�AYA�nA� hisseder. A�nceden daha A�ok korkuyordum ama araAYtA�rdA�kA�a iAYin rengi de deAYiAYti. RA?yada gA�rdA?AYA?m bir kabusu bile kaAYA�da dA�kmeye baAYlayA�nca, korkuya da profesyonel yaklaAYmaya baAYladA�m. O yA?zden A�ok tesiri olmuyor artA�k. Metafiziksel AYeyler deAYil ama sadece bA?yA?k AYehir korkularA�; tinerci, kaza vs etkiliyor. Normal AYartlarda korkmuyorum, sadece yazarken, A�ykA?nA?n iA�ine girdiAYimde A?rperiyorum.a�?
Mehmet Berk YaltA�rA�ka��A� takip etmek isteyenler, https://twitter.com/songulyabani ve http://songulyabanininyeri.blogspot.com.tra��den ulaAYabilirler.
Editör: TE Bilisim
