KemanA�n telleri de, kuklanA�n ipleri de onun ellerinde
RA�PORTAJ / SULTAN YAVUZ A�ZA�NANIRA�
YA�netmenliAYini Froncois Girarda��A�n yaptA�AYA� a�?KA�rmA�zA� Kemana�? isimli film, bir nesnenin baAYrolde olduAYu nadir, belki de tek filmdir. BaAY karakter bir kemandA�r. 17. YA?zyA�lda A�talyaa��da A?nlA? bir keman ustasA� (luthier) tarafA�ndan A?retilen kA�rmA�zA� bir kemanA�n gA?nA?mA?ze kadar baAYA�ndan geA�enler anlatA�lA�r. Keman kA�rmA�zA�dA�r A�A?nkA? ustanA�n A�ocuAYu, doAYum sA�rasA�nda anne ile beraber A�lmA?AYtA?r ve usta, kemanA�nA� sevdiklerinin kanA�yla cilalamA�AYtA�r. KemanA�n nasA�l bir tutkuya dA�nA?AYebileceAYi, iA�inde yer alan tA?m duygular sanki bu filmde anlatA�lmaya A�alA�AYA�lmA�AYtA�r. KemanA�n, hem yaylA� hem de diAYer enstrA?manlar arasA�nda her zaman A�zel bir yeri olmuAYtur. Bir luthier olan SavaAY Bayrama��A�n anlattA�AYA�na gA�re, en zor yapA�lan enstA?rman da kemanmA�AY. Bayram ile kemanA�n serA?venini konuAYtuk.
SavaAY Bayram, Ankara Lisesia��nde son sA�nA�ftayken, A�A�krA�kA�A�lar YokuAYua��nun karAYA�sA�ndaki bir atA�lyede kukla yapan arkadaAYA�, onu kukla ve tiyatroyla tanA�AYtA�rmA�AY. BoAY zamankarA�nda arkadaAYA�nA� ziyaret etmeye baAYlayan Bayram, kukla yapmayA� A�ok sevmiAY ve tiyatroya dekor ve kukla yaparak baAYlamA�AY. Haluk YA?cea��nin yanA�nda yetiAYen Bayram, daha sonra KaragA�z oyununda da yardakA�A�lA�k yapmaya baAYlamA�AY. EskiAYehira��de gittiAYi bir festival ile konservatuar bA�lA?mA?nA?n A�algA� yapA�m bA�lA?mA?nA? gA�rA?nce A�ok etkilenen Bayram, Anadolu A?niversitesi Devlet KonservatuarA� yaylA� A�algA�lar bA�lA?mA?nA? kazanmA�AY. DA�rt yA�llA�k bir eAYitimin ardA�ndan, tiyatroya dA�nen Bayram, TA?rkiyea��de bir keman yapA�mcA�sA�nA�n iAY bulmasA�nA�n ve para kazanmasA�nA�n zorluklarA�ndan dem vuruyor. Bayram, a�?BaAYta Avrupa olmak A?zere pek A�ok A?lkede keman yapA�lA�yor. A�talyan ekolA?ne gA�re en iyisi de A�talyaa��da yapA�lA�yor. EnstA?rman yapan kiAYi sayA�sA� dA?nyanA�n her yerinde azdA�r ama orada bir deAYeri var; kemanA�n da, el emeAYinin de... El yapA�mA� bir kemanA� yurt dA�AYA�nda 3000-4000 dolara ya da euroya satabilirsiniz ama burada 3000-4000 liraya bile satamayabiliyorsunuz. TA?rkiyea��de A�zellikle bA?yA?k AYehirlerde enstA?rman yapanlar var ve bunlarA�n iA�inde A�ok iyi olanlar da mevcut ama fiyatlarA� kA�yaslarsak, TA?rkiyea��de A�ok dA?AYA?ka�? diyor.
Okulunu bitirmesinin ardA�ndan baAYvurduAYu yerlerden sonuA� alamayan Bayram, tiyatroya devam etmeye karar vermiAY. Azimdi aktif olarak keman yapmasa da, kemanlarA�n bakA�m ve tamiratA�nA� yapA�yor. Tiyatro ile baAYA�nA� hiA� koparmayan Bayram, baAYka bir mesleAYi denese de olmamA�AY. a�?Bir AYekilde tiyatronun aAYkA� bulaAYA�nca kopamA�yorsunuz, A�yle gidiyora�? diye anlatA�yor.
DA?nyada sesi en iyi ileten aAYaA� ladindir
Luthierlerin enstrA?man A�alma zorunluluAYu olmadA�AYA�nA� ama kemanA� tanA�mak ve sesini bilmek aA�A�sA�ndan A�almalarA�nA�n iyi olacaAYA�nA� belirten Bayram, eAYitim gA�rdA?AYA? konservatuarda bir A�algA� A�alabiliyor olmanA�n zorunluluk olduAYunu sA�ylA?yor. Kendisi de viyolensel A�alan Bayram, a�?Bizim A�almamA�z, mA?zik bA�lA?mA?nde okuyan ve enstrA?man A�alan bir A�AYrencinin A�almasA� gibi deAYil; daha temel AYeyleri A�AYreniriz, bizden daha temel, basit bir kaA� eseri A�almamA�z beklenira�? diyor.
Bir luthierin, enstrA?man A�alabilmek dA�AYA�nda aAYaA� bilgisinin hayati olduAYunu vurgulayan Bayram, bu durumu AYA�yle anlatA�yor, a�?AAYacA� A�ok iyi bilmeniz gerekiyor. A�zellikle yapacaAYA�z aAYacA�n cinsini... Keman klasik anlamda 1000 yA�ldA�r akA�aaAYaA�, ladin ve abanozdan yapA�lA�r. BugA?nkA? keman formu dediAYimiz form, A�talyaa��daki ustalar tarafA�ndan 1000 yA�l A�nce yapA�lmA�AYtA�r, hala o kullanA�lA�r. Detaylarda deAYiAYiklik olsa da aynA�dA�r. Abanoz sert bir aAYaA�tA�r ve klavyede kullanA�lA�r; ladin ise A?st tahtada kullanA�lA�r ve keman yapA�mA�nda A�ok A�nemli bir aAYaA�tA�r. DA?nyada sesi en iyi ileten aAYaA� ladindir, hemen tA?m akustik A�algA�larA�n gA�vdesinde kullanA�lA�r; baAYlama, tambur, klasik kemenA�e, gitar gibi... KemanA�n yanlarA� ve arkasA� ise akA�aaAYaA�tan yapA�lA�r. Ladin ve akA�aaAYacA�n birleAYimi iyi bir ses verir. A�yi bir kemanA�n yA?zde ellisi aAYacA�n kalitesi, yA?zde ellisi de iAYA�iliktir. YA�llarca A�alA�AYmA�AY ustalar nasA�l bir ses aradA�klarA�nA� bilirler ve yA?zde doksan oranA�nda ona ulaAYA�rlara�? diye anlatA�yor.
Bir kemanA� yapmanA�n iki ay aldA�AYA� kaydeden Bayram, bir ay yapA�mA�n bir ay da cilanA�n sA?rdA?AYA?nA? belirtiyor. KemanA�n 72 parA�anA�n birleAYtirilmesinden oluAYtuAYunu ifade eden Bayram, keman yapan bir kiAYinin gitar da, saz da yapabileceAYini dile getiriyor. Bayram, a�?YaylA� A�algA�larda A?A� temel ekol vardA�r; A�talyan, FransA�z ve Alman ekolA?. Biz A�talyan eAYitimi aldA�k. DA?nyada da en geA�erli ekol A�talyan ekolA?dA?r, en iyi sesi de estetiAYi A�talyanlar yapA�yora�? diyor.
A�zellikle A�ok A�alA�nan kemanlarA�n, belli zamanlarda bakA�ma ihiyaA� duyduklarA�nA� vurgulayan Bayram, a�?Zaman iA�inde kemanA�n vurgularA� eskimiAY olabilir, klavyenin dA?zeltilmeye ihtiyacA� olabilir, yA�llarca A�almaktan dolayA� parmaklar terlediAYi iA�in klavyeyi aAYA�ndA�rabilir. Bir- iki yA�lda bir de telleri deAYiAYtirilebilir. KemanA�n kA�prA?sA? de zamanla A�ne ya da arkaya eAYilebilir ya da cilasA� eskimiAY olabilir. Tamir gerektiren bir AYeyse, A�rneAYin A�atlak varsa onarA�lA�r ya da sapA� kA�rA�ldA�ysa dA?zeltilira�? diye anlatA�yor.
DA?nyanA�n en A?nlA? kemanA� Stradivarius
GA?nA?mA?zde, el yapA�mA�nA� yanA� sA�ra seri A?retim kemanlarA�n da olduAYunu sA�yleyen SavaAY Bayram, bu kemanlarA�n 300-400 liraya alA�nabileceAYini ama el yapA�mA� olanlarA�n 1500-2000 dolardan baAYlayarak 100 bine kadar A�A�kabileceAYini belirtiyor. DA?nyanA�n en A?nlA? kemanA�nA� da AYA�yle anlatA�yor,
a�?Stradivarius kemanlarA� dA?nyanA�n en A?nlA?leridir. Antonio Stradivarius isimli A�talyan keman ustasA�nA�n adA�nA� taAYA�r. Bu kemanlarA�n A�ok deAYerli olmasA�nA�n nedeni, Stradivariusa��un kemana A�lA�A? kazandA�rmasA�dA�r. Ondan A�nce yapA�lan kemanlar daha A�ok gA�z kararA� yapA�lA�yordu ve A�lA�A?sA?zdA?, Stradivarius bugA?nkA? haline getirip, A�lA�A?lendirmiAY. TA?m ayrA�ntA�larA� A�izmiAY ve bizzat uygulamA�AY. 1000a��nin A?zerinde enstrA?man yaptA�AYA� sA�yleniyor ama bunlarA�n bir kA�smA�nA� A�AYrencilerinin yaptA�AYA� dA?AYA?nA?lA?yor A�A?nkA? sA�ylenen sayA� bir keman yapA�mcA�sA� iA�in A�ok bA?yA?k... 93 yaAYA�nda vefat etmiAY ama 70-80 yaAYA�ndan sonra A�AYrencileri yapmA�AYtA�r A�A?nkA? enstA?rA?man yapmak iA�in gA?A� gerekiyor. O yaAYtaki birinin, AYimdiki gibi aletlerin de olmadA�AYA�, tamamen el iAYA�iliAYinin olduAYu bir dA�nemde o kadar keman yapmasA� A�ok zor. Bu 1000 enstrA?manA�n iA�inde; viyola, gitar, viyolansel ve A�eAYitli barok A�algA�lar yer alA�yor.a�?
DA?nyada sesi en iyi ileten aAYaA� ladindir
Luthierlerin enstrA?man A�alma zorunluluAYu olmadA�AYA�nA� ama kemanA� tanA�mak ve sesini bilmek aA�A�sA�ndan A�almalarA�nA�n iyi olacaAYA�nA� belirten Bayram, eAYitim gA�rdA?AYA? konservatuarda bir A�algA� A�alabiliyor olmanA�n zorunluluk olduAYunu sA�ylA?yor. Kendisi de viyolensel A�alan Bayram, a�?Bizim A�almamA�z, mA?zik bA�lA?mA?nde okuyan ve enstrA?man A�alan bir A�AYrencinin A�almasA� gibi deAYil; daha temel AYeyleri A�AYreniriz, bizden daha temel, basit bir kaA� eseri A�almamA�z beklenira�? diyor.
Bir luthierin, enstrA?man A�alabilmek dA�AYA�nda aAYaA� bilgisinin hayati olduAYunu vurgulayan Bayram, bu durumu AYA�yle anlatA�yor, a�?AAYacA� A�ok iyi bilmeniz gerekiyor. A�zellikle yapacaAYA�z aAYacA�n cinsini... Keman klasik anlamda 1000 yA�ldA�r akA�aaAYaA�, ladin ve abanozdan yapA�lA�r. BugA?nkA? keman formu dediAYimiz form, A�talyaa��daki ustalar tarafA�ndan 1000 yA�l A�nce yapA�lmA�AYtA�r, hala o kullanA�lA�r. Detaylarda deAYiAYiklik olsa da aynA�dA�r. Abanoz sert bir aAYaA�tA�r ve klavyede kullanA�lA�r; ladin ise A?st tahtada kullanA�lA�r ve keman yapA�mA�nda A�ok A�nemli bir aAYaA�tA�r. DA?nyada sesi en iyi ileten aAYaA� ladindir, hemen tA?m akustik A�algA�larA�n gA�vdesinde kullanA�lA�r; baAYlama, tambur, klasik kemenA�e, gitar gibi... KemanA�n yanlarA� ve arkasA� ise akA�aaAYaA�tan yapA�lA�r. Ladin ve akA�aaAYacA�n birleAYimi iyi bir ses verir. A�yi bir kemanA�n yA?zde ellisi aAYacA�n kalitesi, yA?zde ellisi de iAYA�iliktir. YA�llarca A�alA�AYmA�AY ustalar nasA�l bir ses aradA�klarA�nA� bilirler ve yA?zde doksan oranA�nda ona ulaAYA�rlara�? diye anlatA�yor.
DA?nyanA�n en A?nlA? kemanA� Stradivarius
GA?nA?mA?zde, el yapA�mA�nA� yanA� sA�ra seri A?retim kemanlarA�n da olduAYunu sA�yleyen SavaAY Bayram, bu kemanlarA�n 300-400 liraya alA�nabileceAYini ama el yapA�mA� olanlarA�n 1500-2000 dolardan baAYlayarak 100 bine kadar A�A�kabileceAYini belirtiyor. DA?nyanA�n en A?nlA? kemanA�nA� da AYA�yle anlatA�yor,
a�?Stradivarius kemanlarA� dA?nyanA�n en A?nlA?leridir. Antonio Stradivarius isimli A�talyan keman ustasA�nA�n adA�nA� taAYA�r. Bu kemanlarA�n A�ok deAYerli olmasA�nA�n nedeni, Stradivariusa��un kemana A�lA�A? kazandA�rmasA�dA�r. Ondan A�nce yapA�lan kemanlar daha A�ok gA�z kararA� yapA�lA�yordu ve A�lA�A?sA?zdA?, Stradivarius bugA?nkA? haline getirip, A�lA�A?lendirmiAY. TA?m ayrA�ntA�larA� A�izmiAY ve bizzat uygulamA�AY. 1000a��nin A?zerinde enstrA?man yaptA�AYA� sA�yleniyor ama bunlarA�n bir kA�smA�nA� A�AYrencilerinin yaptA�AYA� dA?AYA?nA?lA?yor A�A?nkA? sA�ylenen sayA� bir keman yapA�mcA�sA� iA�in A�ok bA?yA?k... 93 yaAYA�nda vefat etmiAY ama 70-80 yaAYA�ndan sonra A�AYrencileri yapmA�AYtA�r A�A?nkA? enstA?rA?man yapmak iA�in gA?A� gerekiyor. O yaAYtaki birinin, AYimdiki gibi aletlerin de olmadA�AYA�, tamamen el iAYA�iliAYinin olduAYu bir dA�nemde o kadar keman yapmasA� A�ok zor. Bu 1000 enstrA?manA�n iA�inde; viyola, gitar, viyolansel ve A�eAYitli barok A�algA�lar yer alA�yor.a�?
