Bu parayla uzayın keşfi zor

Her ne kadar Atatürk, "İstikbal Göklerdedir" demişse de Türkiye’nin istikbale pek baktığı yok. Nereden mi belli? Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) harcamalarını incelerseniz, ne kadar baktığımızı görürsünüz.

Uzayın keşfi ve kullanımı için ayrılan ödenek ve bu ödenekten yapılan harcamaya baktığımızda "bu parayla uzayın keşfi zor…" demekten kendimizi alamıyoruz.Merkezi yönetim bütçesinden uzayın keşfi ve kullanımı için 2014 yılı için ayrılan 15 milyon 639 bin 430 liralık ödeneğin 12 milyon 317 bin 182 lirası harcanabildi.  18 binden fazla personeli, 2012 yılı için 17,8 milyar dolar bütçesi olan NASA’nın yanında 12,3 milyon liralık (dolar olarak 5,5 milyon dolar) bütçeyle uzaya gitmek hayal olsa gerek. NASA’nın Türkiye’nin ayırdığı bütçenin 3-4 bin katı bir bütçeyle çalıştığını vurgulamak yeter de artar sanıyorum.

Peki uzayın keşfi ve kullanımı için yeterince bütçe ayırmıyoruz da yeryüzünün keşfine mi bakıyoruz diye sorarsak, onun da yanıtı ne yazık ki olumsuz. Bütçeden 2014 yılında Ar-Ge’ye harcanan 5,6 milyar liranın sadece 12,3 milyon lirasının uzayın keşfi ve kullanımı, 151,6 milyon lirasının yeryüzünün keşfi ve kullanımı için harcanması keşiften ne kadar uzak olduğumuzu gösteriyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre dikkat çekici nokta savunma için yapılan Ar-Ge’de görülüyor. 2014 yılı için savunma Ar-Ge’si için ayrılan 1 milyar 354,5 milyon liralık ödeneğin sadece 764,5 milyon lirası kullanılmış. Ödeneğin yüzde 43,6’sı harcanmamış. Savunma Ar-Ge’sinin 590 milyon lirası kullanılmamış. Yine, kullanılmayan bütçe enerjide 34,3, tarımda 20,2, ulaşım, telekomünikasyon ve diğer altyapılarda 18,2, endüstriyel üretim ve teknolojide 14,4, siyasi ve sosyal sistemler, yapılar ve süreçlerde 6,8, uzayın keşfi ve kullanımında 3,3 milyon lirayı buluyor.Peki toplam Ar-Ge bütçesinde bir düşüş var mı? Yok. Tam tersine, toplam Ar-Ge bütçesi 5 milyar 528,4 milyon lirayken, harcama 5 milyar 611 milyon 89 bin 449 liraya çıkmış. Savunmanın, enerjinin, tarımın, ulaşım, telekomünikasyon ve diğer altyapıların, endüstriyel üretim ve teknolojinin, siyasi ve sosyal sistemler, yapılar ve süreçlerin, uzayın keşfi ve kullanımının harcamadığı ödenekler ve hatta 82,7 milyon lira daha fazlasından, 591,5 milyon lirası üniversite fonlarından genel bilgi ve gelişim, 27,3 milyon lirası diğer fonlardan genel bilgi ve gelişimi, 86,6 milyon lirası eğitim, 42 milyon lirası kültür, eğlence, din ve kitle iletişim, 8,1 milyon lirası sağlık, 5,5 milyon lirası çevre, 8,8 milyon lirası yeryüzünün keşfi ve kullanımı için harcanmış.

Kültür, eğlence, din ve kitle iletişim için ayrılan 2,16 milyon liranın 22 katı 44,2 milyon liralık Ar-Ge harcaması yapılması da bir diğer ilginç durum. Ne gibi Ar-Ge harcaması yapıldığının tahmini zor. Kültür, eğlence, din ve kitle iletişim AR-Ge’si için yapılan harcamanın uzayın keşfi ve kullanımı için yapılanın yaklaşık 4 katı olması ilginç bir durum olsa gerek.

Merkezi yönetim bütçesinden 2013 yılında 5 milyar 828,3 milyon lira Ar-Ge’ye harcanırken, bu rakam 2014 yılında yüzde 3,7 azalmayla 5 milyar 611,1 milyon liraya indi. 2015 yılında merkezi yönetim bütçesinden ayrılan Ar-Ge ödeneği 5 milyar 850,3 milyon lira oldu. Bu durumda, 2014 yılı harcamalarına göre, Ar-Ge ödeneği yüzde 4,3 artırıldı.

2014 yılı merkezi yönetim bütçesinden Ar-Ge faaliyetleri için gerçekleştirilen harcamaların gayri safi yurtiçi hasıla içindeki oranı yüzde 0,32, merkezi yönetim bütçe harcamaları içindeki payı ise yüzde 1,12 oldu. Bu oranlar 2013 yılında sırasıyla yüzde 0,37 ve yüzde 1,28 idi.

Merkezi yönetim bütçesinden verilen doğrudan Ar-Ge harcamaları dışında dolaylı olarak yapılan Ar-Ge harcamaları 2013 yılında 923 milyon lira, 2014 yılında 1 milyar 360 milyon lira oldu. 2015 yılında dolaylı Ar-Ge harcamalarının 1 milyar 491 milyon lirayı bulması bekleniyor. 2015 yılında da uzayın keşfi ve kullanımı için merkezi yönetim bütçesinden 14 milyon 701 bin 399 liralık, yeryüzünün keşfi ve kullanımı için 197 milyon 891 bin 969 liralık ödenek ayrıldı. Bu ödeneklerle 2015’de de hem uzayın hem yeryüzünün keşfi zor olacak gibi…