ANKARA -A�Son yA�llarda hA�zla yaygA�nlaAYan yanlA�AY beslenme alA�AYkanlA�klarA� ve hareketsiz yaAYam tarzA�, diyabete zemin hazA�rlA�yor. Sinsi bir AYekilde ilerleyen diyabet iyi kontrol edilmediAYinde, A�zellikle kalp, bA�brek, ayak ve gA�zler iA�in ciddi bir tehdide dA�nA?AYebiliyor. Toplumda her 10 kiAYiden 1a��inde gA�rA?len diyabetin zararlA� etkilerinden korunmak iA�in ise kan AYekerini kontrol altA�nda tutmak bA?yA?k A�nem taAYA�yor. Memorial Antalya Hastanesi Endokrinoloji BA�lA?mA?a��nden Uz. Dr. GA�khan YazA�cA�oAYlu, diyabet hastalarA�na yaAYam kalitesini yA?kselten 5 altA�n kuralA� anlattA�. Erken belirtilere dikkat edilmeli! Diyabet genetik geA�iAYli bir hastalA�ktA�r. DoAYru yA�ntemler ve yaAYam tarzA� deAYiAYiklikleri ile A�nlenebilir. A�ok su iA�me, sA�k idrara A�A�kma, aAYA�zda kuruluk ve cilt yaralarA�nda geA� iyileAYme gibi belirtiler, diyabete iAYaret edebilir. BunlarA�n erken dA�nemde fark edilmesi ve gerekli A�nlemler alA�narak yaAYam tarzA� deAYiAYikliklerinin yapA�lmasA� A�nemlidir. Ancak buna raAYmen diyabetin ortaya A�A�ktA�AYA� durumlarda, yaAYam kalitesinin dA?AYmemesi iA�in hastalarA�n bazA� kurallara uymasA� gerekmektedir. 1 - A�deal kilo iA�in saAYlA�klA� beslenme ve dA?zenli egzersiz A�deal kilo, hem diyabetin A�nlenmesi hem de diyabet hastalarA�nA�n yaAYam kalitesi aA�A�sA�ndan oldukA�a A�nemlidir. Toplumda Tip 2 diyabet riski olan kiAYilerde belirtilerin erken dA�nemde saptanmasA� ve doAYru bir AYekilde yA�netilmesi, diyabetin A�nlenmesi aA�A�sA�ndan gereklidir. Tip 2 diyabet riski taAYA�yan kiAYilerin vA?cut aAYA�rlA�klarA�ndan %5-7 kilo kaybA� saAYlanmasA�, % 56 oranA�nda hastalA�AYA�n A�nlenmesine yardA�mcA� olacaktA�r. Kilolu olan diyabet hastalarA�nA�n ise A?A� aylA�k bir dA�nemde %7 oranA�nda kilo vermesi iyi bir baAYlangA�A� kabul edilir. HastalarA�n doAYru beslenme ve gA?nlA?k egzersiz dA?zeni ile kilo kontrolA? hedeflenmektedir. SaAYlA�klA� beslenmeye A�nem verilmeli ve A�zellikle katkA� maddeli gA�dalardan uzak durulmalA�dA�r. DA?zenli egzersiz, gA?nlA?k fiziksel aktiviteleri artA�rmak ve saAYlA�klA� beslenme diyabetten korunmak iA�in de A�nemli faktA�rlerdir. 2 -DA?zenli kalp, kolesterol ve tansiyon kontrolA? Diyabet hastalarA�nda kalple ilgili sorunlarA�n gA�rA?lme sA�klA�AYA�, diyabeti olmayanlara gA�re 2-4 kat daha fazladA�r. A�zellikle kandaki AYeker yA?ksekliAYine baAYlA� olarak kalp damar yapA�sA� bozulmakta ve damar sertliAYi nedeniyle de damar tA�kanA�klA�klarA� oluAYmaktadA�r. Azeker hastalarA�nA�n, olasA� bir kalp hastalA�AYA� riskine karAYA� tansiyon ve kolesterol deAYerlerini dA?zenli olarak kontrol ettirmeleri de ayrA� bir A�nem taAYA�maktadA�r. A�A?nkA? hipertansiyon ve yA?ksek kolesterol, A�zellikle diyabetliler iA�in sA�k gA�rA?len kardiyak sorunlarA�n baAYA�nda gelmektedir. Sigara kullanA�mA� kalp hastalA�klarA�ndan A�lA?m riskini en az 4 kat artA�rmaktadA�r. Bu nedenle sigaraya hiA� baAYlamamak eAYer iA�iliyorsa da bA�rakmak, A�zellikle diyabet hastalarA� iA�in ayrA� bir A�nem taAYA�maktadA�r. 3 -Azeker ve bA�brek fonksiyonu takibi Diyabet, uzun dA�nemde bA�brek saAYlA�AYA�nA� olumsuz etkileyen ve kiAYiyi bA�brek yetmezliAYine gA�tA?rebilen A�nemli bir sA?reA�tir. Diyaliz tedavisi gA�ren hastalarA�n % 30-40a��A�nda bA�brek yetmezliAYinin nedeni diyabete baAYlA� bA�brek hasarA�dA�r. Uygun ilaA� tedavisi, diyet ve egzersiz programA�, kan AYekeri dA?zeyi ile kan basA�ncA� normal sA�nA�rlarda tutularak bA�brekler diyabetin olumsuz etkilerinden korunabilmektedir. Diyabet hastalarA�, bA�brek fonksiyonlarA�nA� dA?zenli olarak takip ettirmeli ve kan AYekeri seviyelerinin de uygun sA�klA�kla kontrolA?nA? saAYlamalA�dA�r. AyrA�ca kilo fazlalA�AYA� olan, az hareket eden, ailesinde diyabet bulunan gibi diyabet geliAYimi riskine sahip kiAYilerin yA�lda bir kez kan AYekeri A�lA�A?mA? yaptA�rmalarA�, diyabetin erken tanA�sA� ve etkin olarak tedavisi iA�in A�nemlidir. 4 - Diyabetik ayak riskine karAYA� dA?zenli ayak bakA�mA� Diyabet hastalarA�nda ayak bakA�mA� A�ok A�nemlidir. Diyabetik ayak oluAYmasA�, uzuv kaybA�nA� da beraberinde getirebilir. Bu nedenle ayak bakA�mA�nda bazA� kurallara dikkat edilmelidir. Bunlar; a�? Ayna yardA�mA�yla her gA?n ayak parmak aralarA� ve tabanA� kontrol edilmelidir. a�? Ayaklar her gA?n yA�kanmalA� ve yumuAYak bir havlu ile kurulanmalA�dA�r. a�? Ayak yA�kama suyunun A�sA�sA� A�lA�A?lmelidir. A�A?nkA? ayaklarda olan his kaybA�, AYiddetli yanA�klara sebep olabilir. a�? Ayak uzun sA?re sabun gibi kimyasala maruz bA�rakA�lmamalA�dA�r. Bu durum A�atlamaya yol aA�arak enfeksiyon riskini artA�rA�r. a�? Banyodan sonra kuru ciltlerde krem kullanA�labilir ancak parmak aralarA�na krem sA?rA?lmemelidir. a�? PedikA?r diyabetik hastalarda A�ok riskli olduAYundan yapA�lmamalA�dA�r. PedikA?r yapA�lacaksa da mutlaka deneyimli bir elde ve hastanA�n kendi malzemeleriyle yapA�lmalA�dA�r. a�? TA�rnak batA�AYA�na yol aA�mamak iA�in tA�rnaklar kA?t bir AYekilde kesilmeli, kenar uA�larA� tA�rpA? ile dA?zeltilmelidir. TA�rnak batA�k problemi varsa da kesme iAYlemini profesyonel bir kiAYinin yapmasA� gerekir. a�? Evde bile mutlaka pamuklu A�orap giyilmelidir. A�orabA�n A�ok sA�kA� olmamasA�, dikiAYsiz olmasA� gerekir. DikiAYler zamanla kronik temasla ayakta yaraya yol aA�abilir. a�? AyakkabA�yA� giymeden A�nce iA�i kontrol edilmelidir. AyakkabA� iA�inde ufak bir cisim veya tabanA�n kalkmasA� gibi durumlar deriye hasar verebilir. AyakkabA�larA�n iA�i A�lA�k bir bezle temizlenmeli ve mutlaka kurutulmalA�dA�r. 5 - GA�rme kusurlarA� oluAYmadan dA?zenli gA�z taramasA� Diyabetin hasar verdiAYi organlardan biri de gA�zlerdir. A�yi kontrol edilemeyen diyabet, gA�zle ilgili bazA� sorunlarA� da beraberinde getirebilir. A�rneAYin, katarakt oluAYumuna sebep olmak veya kataraktA�n oluAYumunu hA�zlandA�rmak, gA�z iA�i basA�nA� artA�AYA�, lenste deAYiAYikliklere sebep vererek kA�rma kusurlarA�nda deAYiAYiklikler/dalgalanmalar, retinadaki gA�rme merkezinde A�dem yaratarak gA�rme kaybA�, retinada yaygA�n hasar yaparak gA�z iA�i kanamalarA�/bant oluAYumu ve hatta retina ayrA�AYmasA� gibi rahatsA�zlA�klara neden olabilir. Bu yA?zden hasar gA�rmeden A�nce gA�z saAYlA�AYA�nA� denetim altA�na almak ve dA?zenli olarak taramalara gitmek A�ok A�nemlidir.