ANKARA -A�A�zellikle ergenlik dA�nemi yaklaAYan A�ocuklarA� olan ebeveynlerin son yA�llarda en A�ok endiAYe duyduAYu konularA�n baAYA�nda a�?ergen ergenlika�? geliyor. Ortaya A�A�kan psikolojik deAYiAYimlerin yanA� sA�ra, A�ocuAYunun bA?yA?mesinin etkilenerek boyunun kA�sa kalacaAYA�ndan korkan ebeveynler ve A�zellikle de anneler A�ocuk endokrinoloji polikliniklerine baAYvuruyor. Oysa baAYvuran A�ocuklarA�n sadece kA?A�A?k bir bA�lA?mA?nde tedavi gerektiAYine iAYaret eden AcA�badem KadA�kA�y Hastanesi A�ocuk SaAYlA�AYA� ve HastalA�klarA�, A�ocuk Endokrinolojisi UzmanA� Prof. Dr. Serap Semiz, normal geliAYimden hafif sapmalarA�n tedaviye ihtiyaA� duyulmamakla birlikte yakA�n izlenmesi gerektiAYini sA�ylA?yor. A�nsan hayatA�nA�n en A�nemli dA�nemlerinden biri olan ergenlik A�zellikle ebeveynler iA�in yeni bir mA?cadelenin de baAYlangA�cA�nA� ifade ediyor. Son zamanlarda a�?ergen ergenlika�? kavramA�ndan sA�kA�a sA�z edilmesi, konuyla ilgili A�ok fazla bilgileri olmayan anne ve babalarA�n kafasA�nA�n karA�AYmasA�na yetiyor. A�ocuklarA�nda hem psikolojik hem de fizyolojik deAYiAYimlerin erken evrede yaAYanma korkusu ebeveynlerde endiAYeye yaratA�yor. Ancak A?lkemizde ortalama adet yaAYA�nA�n son 40 yA�lda deAYiAYmediAYini ve ergenlik yaAYA� iA�in alt sA�nA�rA�n kA�zlarda 8, erkeklerde de 9 yaAY olduAYunu hatA�rlatan AcA�badem KadA�kA�y Hastanesi A�ocuk SaAYlA�AYA� ve HastalA�klarA�, A�ocuk Endokrinolojisi UzmanA� Prof. Dr. Serap Semiz, kaygA�yla baAYvuranlarA�n A�ok kA?A�A?k bir bA�lA?mA?nA?n tedavi gerektirdiAYinin altA�nA� A�iziyor. Kimlerin tedaviye gereksinim duyduklarA� ve nasA�l bir tedavi uygulanmasA� gerektiAYi konusunda verdiAYi bilgilerde de ailelerin endiAYelerini azaltA�yor... Erken ve erkence ergenlik nedir? Ergenlik dA�nemiyle ilgili yaAYanan belirtiler ve bunlarA�n yaAY aralA�klarA�na gA�re yapA�lan tanA�mlarA� A�ok iyi anlamak gerekiyor. Buna gA�re, kA�z A�ocuklarA�nda 8 yaAYA�ndan A�nce meme geliAYimi ve genital bA�lge ya da koltuk altA� tA?ylenmesi, erkek A�ocuklarda 9 yaAYA�ndan A�nce testis hacminde artA�AY ve genital bA�lge ya da koltuk altA�nda kA�llanma olmasA� a�?erken ergenlika�? olarak belirtiliyor. a�?Erkence ergenlika�? ise ergenlik belirtilerinin erkeklerde 9-10.5 yaAYta, kA�zlarda ise 8-9 yaAYta baAYlamasA� olarak ifade edilirken, adet kanamasA�nA�n 10 yaAYA�ndan A�nce gA�rA?lmesi erken adet kanamasA� olarak tanA�mlanA�yor. Obezite A�nemli bir etken KA�zlarda, erkeklerden 10 kat daha fazla gA�rA?len erken ergenlik, A�rk, genetik, coAYrafi etkenler, beslenme biA�imi, obezite ve A�evresel endokrin bozucular gibi farklA� etkenlere baAYlA� olarak geliAYiyor. KA�zlarda daha ender ve A�zellikle erkek A�ocuklarda daha sA�k gA�zlenen bazA� iyi huylu beyin tA?mA�rleri de erken ergenlik nedeni olabiliyor. Prof. Dr. Serap Semiz a�?Son 40 yA�lda A?lkemizde ortalama adet yaAYA� olan 12,5 yaAYA�n deAYiAYmediAYini biliyoruz. Ancak genital bA�lge veya koltuk altA�nda kA�llanma veya meme geliAYiminde hafifA�e erkene kayA�AY gA�zleniyor. Son yA�llarda ergenlik belirtilerinin daha erken yaAYlarda belirginleAYmeye baAYlamasA�nA�n en A�nemli etkeninin ise A�ocukluk A�aAYA�ndaki obezite artA�AYA� olduAYunu sA�yleyebiliriz. AyrA�ca, saAYlA�ksA�z beslenme ve temas edilen hormon katkA�lA� gA�dalar ve diAYer endokrin bozucular da bu etkenler arasA�nda yer alA�yora�? diye belirtiyor. Tedavide neler hedefleniyor? Erken ergenlik yaAYayan A�ocuklarda, erken ve hA�zlA� kemik olgunlaAYmasA� nedeniyle bA?yA?me plaklarA�nA�n erken kapanmasA�, bA�ylece final boyunun kA�sa kalmasA� sA�z konusu olduAYu iA�in tedavide bunu engellemek amaA�lanA�yor. Bununla birlikte psikososyal ve davranA�AYsal sorunlarA�n A�nA?ne geA�ilebilmesi de tedavi hedefleri arasA�nda yer alA�yor. Prof. Dr. Serap Semiz, A�zellikle ailelerin en A�ok merak ettiAYi konularA�n baAYA�nda ergenliAYin durdurulmasA�yla birlikte boy kazancA�nA�n saAYlanA�p saAYlamayacaAYA�nA�n geldiAYine iAYaret ederek AYu bilgileri veriyor: a�?Erken ergenlik tedavisi kA�zlarda 8 yaAY, erkekte 9 yaAYA�ndan A�nce baAYlandA�AYA�nda eriAYkin boyda kazanA� elde ediliyor. Bu olgularda toplam boy kazancA� 4-10 cm arasA�nda deAYiAYebiliyor. Erkence ergenlikte yani kA�zlarda 8-9 yaAY arasA�nda baAYlayan ergenlikte ise tedavi sadece psikososyal yararlar ve adet yaAYA�nA� geciktirme amaA�lA� uygulanA�yor.a�? Tedavi edilen A�ocuklarda final boyunu belirleyen baAYlA�ca faktA�rler arasA�nda ise, ergenlik baAYlangA�cA�yla tedaviye baAYlama arasA�ndaki sA?renin kA�sa olmasA�, tedavi baAYlama yaAYA�nA�n kA?A�A?k olmasA�, tedavi baAYlangA�cA�ndaki boy ve genetik boy hedefi olarak sA�ralanA�yor. Erken ergenlik tedavisi nasA�l yapA�lA�r? YapA�lan incelemeler sonrasA�nda tanA� alan A�ocuklarda tedaviye baAYlanA�yor. Prof. Dr. Serap Semiz, hastanA�n kendi hormon salgA�sA�nA�n baskA�landA�AYA� erken ergenlik tedavi uygulamasA�yla ilgili olarak, a�?Bu A�ocuklara ergenliAYi baAYlatan ve beyinden salgA�lanan gonadotropin salgA�latA�cA� hormonun sentetik benzeri uzun etkili formlarA�, belirli periyodlarla enjeksiyon AYeklinde uygulanA�yor. Genellikle iyi tolere edildiAYi iA�in sA�k gA�rA?len ve ciddi yan etkileri de bulunmuyor. Bununla birlikte, tedavinin vA?cut aAYA�rlA�AYA�, kemik mineral yoAYunluAYu A?zerine de olumsuz etkisi gA�rA?lmA?yora�? diye konuAYuyor. Tedavinin ilk yA�lA�nda 3 aylA�k, sonraki yA�llarda 3-6 aylA�k aralA�klarla, ergenlik bulgularA�nA�n gidiAYi, boy ve aAYA�rlA�AYA�n izlenmesi A�nem taAYA�yor. HA�zlA� bA?yA?me ve kemik yaAYA�nA�n hA�zlA� ilerlemesinin yavaAYladA�AYA� bu sA?reA�te, meme veya testis bA?yA?mesi gibi ergenlik bulgularA�nA�n duraklamasA� veya gerilemeye baAYlamasA� gerekiyor. Tedavi bittikten sonra... Tedavi kesildikten sonra adet kanamasA� oluAYumu ve A?reme fonksiyonlarA� ile ilgili bir sorun gA�zlenmediAYine dikkat A�eken Prof. Dr. Serap Semiz, a�?KA�zlarda tedavinin kesilmesinden sonra 6 ay iA�inde hormonal sistem tekrar aktive oluyor ve ortalama 16 ay sonra ilk adet oluAYuyor. Tedavi uygulananlarA�n bA?yA?k A�oAYunluAYunda dA?zenli adet dA�ngA?sA? gA�zleniyor. Erkeklerde ise tedavi kesildikten yaklaAYA�k 6 ay sonra hormon dA?zeyleri yA?kseliyor ve ortalama 2 yA�l sonra sperm A?retimi baAYlA�yora�? diyor.
Editör: TE Bilisim