Kamu yatırımlarının yüz güldürdüğü iller

Yoğun enerji yatırımları olan Artvin nüfus açısından 76. sırada olmasına rağmen son 10 yılda aldığı yatırım tutarı açısından 9. sırada bulunuyor. Nüfus olarak 12. sıradaki Diyarbakır, yatırımlardan aldığı pay açısından 4. sırada, 64. Bingöl yatırımlar açısından 36. sırada bulunuyor. Buna karşılık nüfus açısından 4. olan Bursa, yatırımlarda 10. sırada, nüfusta 6. Adana ise 15. sırada kaldı

Hüseyin TUNÇAY / ANKARA - Türkiye, son 10 yılda kamu yatırımı olarak toplamda yaklaşık 234 milyar 301 milyon dolarlık kamu yatırımı yaparken, bu pastadan bazı iller daha fazla pay aldı, bazıları ise nüfusuna göre daha az yatırım alabildi. Kalkınma Bakanlığı, Merkez Bankası ve TÜİK verileri esas alınarak yapılan hesaplamalara göre, yıllık ortalama dolar kuru ile Türkiye’nin son 10 yılda yaptığı yatırım tutarı toplamda 234 milyar dolar olarak hesaplandı. Bunun 109 milyar 214 milyon dolarlık kısmı, birden fazla ili kapsayan yatırımların olduğu, otoyol, baraj veya sulama gibi birden çok ili kapsayan yatırımlarda yani muhtelif iller kapsamında yapıldı. İl bazında yapılan yatırımların toplam tutarı ise 10 yılda 125 milyar 87 milyon dolar olarak hesaplandı. Söz konusu yatırımlarda aslan payını nüfusu en fazla olan ilk 3 il aldı. 22 milyar 324 milyon doları yani il bazında yatırımların yüzde 17,8’i İstanbul’a gitti. Nüfus açısından 2. sırada olan Ankara 14 milyar 401 milyon dolarlık, 3. İzmir ise 5 milyar 65 milyon dolarlık kamu yatırımı aldı. YATIRIMDA ŞANSLI İLLER İllere yapılan yatırımlarda, başlayan büyük hacimli yatırımların ya da projelerin etkisi önemli. Zira küçük bir ilde başlayan örneğin enerji yatırımları o ile yapılan yatırım tutarlarını nüfusuna oranla çok üzerine çekebiliyor. Bunun yanında bazı iller ise geleneksel olarak diğer illerden daha fazla yatırım alabiliyor. Nüfus ve yatırım alma sırasına bakıldığında, Türkiye içindeki nüfusuna göre en fazla yatırım çeken illerin, yani şanslı illerin başında Artvin geliyor. Nüfus açısından 76. sıradaki bu il yatırım açısından 9. sırada bulunuyor. 47. sırada bulunan Aksaray 10 yılda çektiği yatırım açısından 23. sırada, 12. Diyarbakır da 4. sırada yer alıyor. BÜYÜKLÜĞÜ KADAR YATIRIM ALAMAYANLAR Bir de nüfus olarak bulunduğu yere oranla daha az yatırım alabilen iller var. Örneğin nüfus olarak Türkiye’nin 4. İli olan Bursa’nın 10 yılda kamu yatırımlarından aldığı pay 10. durumda bulunuyor. 6. olan Adana’nın kamu yatırım pastasından alabildiği rakam da 15. sırada. Yine nüfus açısından 10. sırada yer alan Kocaeli’nin 10 yıllık yatırım payı 18. sırada kalıyor.

Uzman Görüşü

Eski Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşar Yardımcılarından ve TÜİK Başkanları’ndan Birol Aydemir, bazı enerji ya da otoyol yatırımları gibi büyük yatırımlar nedeniyle iller arası yatırım dağılımında farklılıklar olabildiğine işaret ederken, Artvin’deki Çoruh üzerinde bulunan baraj yatırımlarını örnek gösterdi. İstanbul yatırımlarındaki yüksekliğin yine çevre yolu ve otoyol gibi yatırımlardan olabileceğinin altını çizen Aydemir, aslında Yap-İşlet-Devret (YİD) projelerinin de kamu yatırımları içinde sayılması gerektiğini, çünkü bu yöntemin de yatırımların başka bir yönden finansmanı anlamına geldiğini sözlerine ekledi.