BURAK COŞKUN (ANKARA) - Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi'nin (NASA) Mars'a ilk tekerlekli robotunu indirmesinin üzerinden tam 20 yıl geçti. NASA'nın Pathfinder uzay aracı 4 Temmuz 1997'de Kızıl Gezegen yüzeyine başarılı bir iniş yaptıktan sonra, Amerikan uzay ajansının ilk tekerlekli Mars aracı olan Sojourner da keşiflerine başlamıştı. ABD'nin 1970'lerdeki Viking 1 ve Viking 2 uzay araçlarından sonra Mars'a başarıyla ulaşan ilk aracı olan Pathfinder böylece, Kızıl Gezegen'in çok sayıda robot araçlarla keşfedilmesinin yolunu açtı. 20 yıldan bu yana NASA'nın Mars'a 8 robotu ulaşırken, bunların 5'i hala aktif olarak görev yapmayı sürdürüyor. Pathfinder, Mars'ın robotlarla keşfinin önünü açtı Amerikan uzay kuruluşunun Mars Keşif Programı'nın sorumlusu Michael Meyer yayınladığı açıklamada, ''Pathfinder, Mars'ın 20 yıl aralıksız sürecek keşfinin yolunu açarak, bugün bizi Dünya'nın ötesinde ilk kez bir gezegenden numune getirme ve insanlı yolculuk yapabilme aşamasına getirdi'' ifadesini kullandı. 4 Aralık 1996'ta uzaya gönderilen Pathfinder, 8 ay süren yolculuğun ardından Kızıl Gezegen'e indikten sonra, bir mikrodalga fırın boyutlarındaki altı tekerlekli Sojourner aracını, Mars'ın kırmızı toprağına kondurmuştu. Robotun Dünya'ya ilk geçtiği görüntüler, 4 Temmuz ve 8 Temmuz 1997 tarihleri arasında henüz emekleme aşamasındaki internette rekor sayılabilecek 200 milyon hit almıştı. Pathfinder bir ve Sojourner da bir hafta görev yapacak biçimde tasarlanmasına karşın iki robot da 3 ay çalışarak, Mars'ın atmosferi ve iklimiyle jeolojik yapısı konusunda çok değerli bilgiler toplamıştı. O dönemde 264 milyon dolar gibi yüksek bir maliyet taşıyan uzay programı, daha sonra daha ucuz ve hızlı geliştirmeye uygun teknoljinin de önünü açmıştı. Mars keşif programından bir başka bilim adamı Brian Muirhead de, Pathfinder programı için 25 teknoloji geliştirmek ya da yeniden keşfetmeleri gerektiğini belirterek, ''Maliyet sınırlarını daha da zorlarsak projenin iptal edileceğinin bilincindeydik. Projede yer alan herkes, olağanüstü bir iş çıkardı'' dedi. Yeni teknolojiler geliştirildi NASA, bu programında geliştirdiği yeni teknolojiler, ''tekerlekli robot, ileri bilgisayar ve hava yastığı iniş sistemini'' daha sonra Mars'a gönderdiği golf arabası boyutlarındaki ikiz robotlar Spirit ve Opportunity'de de kullandı. Spirit ve Opportunity Ocak 2004'te birkaç hafta arayla Kızıl Gezegen'e inmişler ve Mars'ın geçmişinde suyun faaliyetlerinde dair izleri araştırmaya başlamışlardı. 3 aylık bir görev için tasarlanan tekerlekli robotlar Mars'ın geçmişinde suyun bulunduğuna dair pek çok kanıt toplamıştı. Spirit'in Mart 2010'da Dünya ile teması kesilirken Opportunity hala görevini başarıyla sürdürüyor. NASA'nın Pathfinder'dan sonra Mars'a gönderdiği Phoenix uzay aracı Mayıs 2008 ve Curiosity robotu da Ağustos 2012'de inmişler, ayrıca Mars Global Surveyor; Mars Odyssey; the Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) ve the Mars Atmosphere and Volatile EvolutioN Mission (MAVEN) adlı uzay araçlarını da Kızıl Gezegen'in yörüngesinde yerleştirilmişti. Opportunity, Curiosity, Odyssey, MRO ve MAVEN bugün hala çalışmayı sürdürüyor. Amerikan uzay ajansı ayrıca, 2018'de InSight adlı bir uzay aracını ve Avrupa uzay ajansı ve Rusya ile birlikte 2020'de birkaç robotu Kızıl Gezegen'e göndermeyi planlıyor. Avrupa uzay ajansının Mars Express Orbiter ile Hindistan'ın Mars Orbiter Mission ve Avrupa/Rus ortak projesi ExoMars Trace Gas Orbiter adlı uzay araçları da Mars yörüngesinde araştırmalarını sürdürüyorlar.