Ankaraa��nA�n en eski sivil toplum kuruluAYlarA�ndan Ankara KulA?bA? DerneAYi, Ankara kA?ltA?rA?nA?n en A�nemli A�zellikleri olan Ahilik ve seymenlik geleneAYini yaAYatA�yor. Ankara denildiAYinde akla gelen Ankara KeA�isi, Ankara Kedisi ve Ankara TavAYanA�a��nA�n yanA� sA�ra, Ankara Takla GA?vercia��ni de Ankara KulA?bA? DerneAYia��nde, meraklA�larA�yla buluAYacak. DerneAYin BaAYkanA� Dr Metin A�zaslan ile Ankaraa��yA� Ankara yapan deAYerleri konuAYtuk
RA�PORTAJ / SULTAN YAVUZ A�ZA�NANIR (ANKARA) - Bir Ankara sevdalA�sA� olan Ankara KulA?bA? DerneAYi BaAYkanA� Dr Metin A�zaslan, 1967 yA�lA�nda Ankaraa��da doAYmuAY. On parmaAYA�nda on marifet olan A�zaslan, A?niversiteyi ODTA?a��de, yA?ksek lisansA�nA� Ankara A?niversitesia��nde, doktorasA�nA� ise A�ngilterea��de tamamlamA�AY. 26 yA�ldA�r Devlet Planlama TeAYkilatA� uzmanlA�AYA�nA� yapan A�zaslan, uzun yA�llardA�r da Ankara KulA?bA? DerneAYia��nin baAYkanlA�AYA�nA� yA?rA?tA?yor. AynA� zamanda Ankara EnstitA?sA? VakfA�a��nA�n da baAYkanlA�AYA�nA� yapan A�zaslan, yarA� zamanlA� olarak da Ankara A?niversitesia��nde ders veriyor.
A�zaslana��nA�n aktardA�AYA�na gA�re, 1932 yA�lA�nda AtatA?rka��A?n talimatA�yla kurulan Ankara KulA?bA? DerneAYi, seymenlik geleneAYini, AnkaralA�lA�AYA� ve 27 AralA�k ruhunu yaAYatan bir dernek. DerneAYin kurucularA� da, Milli MA?cadelea��ye omuz veren Ankara eAYrafA� ve AtatA?rka��A? karAYA�layan seymenler... O dA�nemlerde dernek kavramA� ve yasasA� olmadA�AYA� iA�in, diAYer dernekler gibi a�?kulA?pa�? adA�yla kurulan dernek, 1947 yA�lA�nda Vehbi KoA�a��un A�nderliAYinde dernek olarak tescil ettiriliyor. 1990 yA�lA�nda ise Bakanlar Kuruluna��nda kamu yararA�na bir dernek olarak ilan ediliyor ve 90 yA�llA�k tarihinde, Ankaraa��nA�n geA�miAYine iliAYkin tA?m deAYerlerini araAYtA�ran, bugA?nA?nA? konuAYan ve geleceAYine iliAYkin A�alA�AYmalar yapan bir dernek olarak iAYlev kazanA�yor.
A�zaslan, a�?Seymenler, Ahi Devletia��nde gA�nA?llA? savunma birimiydia�?
A�zaslan, a�?efea�? sA�zcA?AYA?nA?n genel bir isim olduAYunu belirterek, Egea��de a�?zeybek ya da efea�? denilen Anadolu yiAYitlerine, Ankaraa��da a�?seymena�? denildiAYini ve Anadolua��nun bir A�ok yerinde, seymen gruplarA� olduAYunu belirtiyor. A�zaslan, a�?Yarenler ve baranalar gibi A�ok kA�klA? olan ve a�?Anadolu erleria�? diye A?st baAYlA�kta toparlayacaAYA�mA�z yiAYitlik kuruluAYlarA�mA�z var. Seymen geleneAYi, Orta Asyaa��dan getirdiAYimiz binlerce yA�llA�k bir gelenek. Orta Asyaa��da a�?sA�kmena�? olarak tanA�mlanA�rlar. SavaAY saflarA�nda gA�nA?llA? yer alan, kervanlarA� koruyan, bir nevi muhafA�zlA�k gA�revi de gA�ren, savaAYlarda A�ncA? kuvvet iAYlevi gA�ren birimdir sA�kmen birlikleri. Benzer bir birlik de A�rana��daki a�?segmana�?lardA�r ama seymen sA�zcA?AYA?nA?n tA?rediAYi yer a�?sA�kmena�?dir. BugA?n Anadolua��nun bir A�ok yerinde ve Balkanlara��da hA?lA? mevcuttur. Fakat Ankara ile A�zdeAYleAYme nedeni ve en rafine AYekilde burada yaAYatA�lmasA�nda, 14. yA?zyA�lda yaAYadA�AYA�mA�z bir tecrA?benin etkisi var.
Anadolu SelA�uklu Devleti yA�kA�ldA�ktan sonra Anadolua��da bir parA�alanma dA�nemine giriliyor. A�ok bA?yA?k karmaAYalarA�n olduAYu bu dA�nemde, BatA�a��dan HaA�lA� Seferleri, DoAYua��dan MoAYol A�stilalarA� Anadolua��da taAY A?stA?nde taAY, baAY A?stA?nde baAY bA�rakmA�yor. MoAYol hakimiyetine girdikten sonra Anadolua��da bir A�ok yerde beylikler kuruluyor. Ankaraa��da ise bu beylik yapA�lanmasA�ndan A�ok farklA� bir yapA�lanma var. Bu modele uymayan bu yapA�lanma Ahi Devletia��dir ve bir nevi cumhuriyettir. SeA�imle iAY baAYA�na gelen, soya baAYlA� olmayan, kadA�nla erkeAYin eAYit olduAYu bir Ahilik sistemi. A�AYte bunun savunma birimlerini, seyfi kolunu da seymenler oluAYturuyor. DolayA�sA�yla seymenlik geleneAYinin Ankaraa��da en rafine AYekilde yaAYanmasA�nda Ahi geleneAYinin kabuk baAYlamasA�, bir devlete dA�nA?AYmesinde, bunun savunma birimlerini seymenlerin oluAYturmasA� vara�? diyor.
MoAYollara��A�n Kayseri istilasA�nda en fazla direnenler BacA� birlikleridir
Seymen geleneAYinin YeniA�eri OcaAYA�a��na da ilham verdiAYini hatA�rlatan A�zaslan, a�?YeniA�eri geleneAYini biliyoruz ama EskiA�eri geleneAYini bilmiyoruz. Seymen geleneAYi bir EskiA�eri geleneAYidir. Anadolua��daki tA?m bu gA�nA?llA? kuruluAYlar, yiAYitlik ve Anadolu erleri dediAYimiz gruplar, EskiA�eri yapA�sA� iA�inde A�zel olarak seymenlerde, OsmanlA� Devlertia��nin kuruluAYunda, YeniA�eri OcaAYA�a��nA�n teAYekkA?lA?nde ilham ve A�rnek alA�nan modeldir. OsmanlA� Devletia��nin kuruAYluAYunun 400 A�adA�rlA�k bir kabileden ibaret olmadA�AYA�nA� belirten ilk akademik tarihA�imiz Fuad KA�prA?lA?, OsmanlA� Devletia��nin kuruluAYundaki bA?yA?k toplumsal gA?A�lerden bahseder; Anadolu Ahileri, gazi efsaneleri, dA?nyada modern saiklerle kurulan ilk kadA�n A�rgA?tA? olan Anadolu BacA�larA� ile Anadolu ozan ve derviAYleridir. Bu dA�rt toplumsal gA?A�, Anadolua��daki OsmanlA�a��yA� kurmuAYtur.
Ahilera��in kadA�n kolu olan Anadolu BacA�larA�a��nA�n baAYA�nda Ahi Evrena��in eAYi Fatma BacA� vardA�r, erkeklerle eAYit koAYullarda A�alA�AYmalarA� ve aynA� zamanda savaAYA�A� olmalarA� ve ticaret yapabilmeleri, Ahiler ile Mevlevilera��in temel tartA�AYmasA�dA�r. Mesela MoAYollara��A�n Kayseri istilasA�nda en fazla direnenler BacA� birlikleridir ve hatta esir dA?AYerler.
Mevlana, Ahi Evrena��i A�ok bA?yA?k bir hasA�m olarak gA�rA?r, A�A?nkA? Mevlevilik A?st kademelerde, Ahilik ise tabanda, her yerde A�rgA?tlenmiAYtir. Ahiler katledilip, mallarA�na el konulunca, mal varlA�klarA� da Mevlevilera��e aktarA�lmaya baAYlanmA�AYtA�r. Bu nedenle Ahiler, Anadolua��nu her yerinden Bizansa��a doAYru gA�A� etmiAY ve orada kA?A�A?k bir beylik olan OsmanlA� BeyliAYia��ne geA�miAYtir. Ahilera��in Anadolua��daki A�rgA?tlA? gA?cA?nA? bilen Osman Bey, Azeyh Edabalia��nin kA�zA�yla evlenerek, Ahilerle akraba olmuAYtur. A�lk yeniA�eri teAYkilatA� da, buradan gA�A� eden Ahilerin ve kA�lA�A� kolu olan seymenlerin yapA�lanmasA�dA�r. YeniA�eri teAYkilatA� BektaAYi nizamA�na gA�re A�rgA?tleniyor ama devlet sistemi de Ahiler tarafA�ndan A�rgA?tleniyor. Fatih Sultan Mehmeta��e kadar, padiAYahlarA�n ve vezirlerin A�oAYu Ahia��dira�? diye anlatA�yor.
2. Enternasyonela��de, dA?nya sosyalistleri Ahi Devletia��ni inceliyor
A�zaslan, 1298a��den 1356a��ya kadar gA�receli olarak baAYA�msA�z bir ankara Ahi Devleti olduAYundan ve Ankaraa��yA� idare ettiAYinden bahsediyor. AtatA?rka��A?n de bundan etkilendiAYini kaydeden A�zaslan, a�?A�zellikle OsmanlA�a��nA�n son dA�nemlerinde, devleti kurtarmak adA�na aydA�nlarA�n hareretli tatA�AYmalarA� oldu. En A�nemli dA?AYA?nA?rlerimizden Ziya GA�kalpa��i okuyan AtatA?rk, o dA�nemde Ankara Cumhuriyeti olan Ahilika��in tartA�AYA�lmasA�ndan etkileniyor. O
dA�nemde 2. Enternasyonela��de de dA?nya sosyalistleri Ahi Devletia��ni inceliyorlar. A�A?nkA? Ahilik Devleti, bir sosyalist model aynA� zamanda. AtatA?rk bir CumhuriyetA�i olduAYu iA�in, o dA�nemin JA�n TA?rkleri gibi FransA�z A�htilali, cumhuriyetA�ilik ve halk iradesi ile milliyetA�ilikten etkilenmiAYtir. AtatA?rk, a�?Ziya GA�kalp benim fikriyatA�mA�n babasA�dA�r, hissiyatA�mA�n babasA� da NamA�k Kemala��dira�? der. DolayA�sA�yla, tartA�AYmalarA� yakA�nen takip eden AtatA?rk, Ankaraa��nA�n merkez olmasA�na karar vermiAYti. Cumhuriyeta��i, Ankara ile A�zdeAYeleAYtirmiAYti. A�AYte Ankaraa��nA�n baAYkent olma sebebi, bA?yA?k oranda geA�miAYte bir cumhuriyet deneyimi olmasA�ndan kaynaklanA�yor.
Ahi Evrena��in milli filozofumuz olduAYunu belirten A�zaslan, a�?Bizi iAY ve ahlak sahibi yapan, yerleAYmemizi saAYlayan dA?nyanA�n en yetenekli esnaf zanaatkarlarA�ndan biridir ve modern ekonominin kurucusu Adam Smitha��in dediklerini, yA?zyA�llar A�nce A�ok aA�A�k bir AYekilde yazmA�AYtA�r ve uygulamA�AYtA�r. TA?m Ahiler, kazanA�larA�nA� akAYam zaviyeye getirir ve ihtiyacA� kadarA�nA� alA�p, geri kalanA�nA� toplumsal ihtiyaA� iA�in verirlerdi. Bu komA?nal yapA� dA?nya sosyalistlerini de etkilemiAYtir.
Ankaraa��nA�n dA�rt beyazA�
A�zaslan, Ankaraa��nA�n dA�rt beyazA� olarak adlandA�rdA�AYA� Ankara KeA�isi, Ankara TavAYanA�, Ankara Kedisi ve Ankara Takla GA?vercinia��ni de anlatA�yor. A�zaslan, a�?KeA�i beyazdA�r, tavAYan ise albinodur ve genetik rahatsA�zlA�AYA� nedeniyle kA�rmA�zA� gA�zlere sahiptir. Kedimiz ise farklA� renklerde de olabilir ve onun da genetik bozukluAYu olduAYundan, kedilerimizin yA?zde doksanA� saAYA�rdA�r. O yA?zden kendi dA?nyasA�nda, hayalci bir kedidir. TA?m kedi cinseleri iA�inde sahibine en dA?AYkA?n olanA�dA�r ve A�ok kaprislidir. A�lgi gA�rmezse hemen kA?ser. Van Kedisia��yle karA�AYtA�rA�lA�r ama Van Kedisi iyi yA?zA?cA?dA?r, suyu sever; bizim kedimiz sudan nefret eder. Narin hayvanlardA�r.
Ankara takla gA?vercinleri ise dA?nyanA�n en iyi takla gA?vercinleridir, meraklA�sA� A�oktur. UA�ar, dolaAYA�r ve ineceAYi zaman tam konacakken, konamaz ve yeniden havalanA�r. Buna fA�AYkA�rma denir. GA?vercinin yere yakA�nlA�AYA� A�ok A�nemlidir, bazen takla atarak otuz metre yA?kselebilir. Bazen etrafA�nda da dA�ner ve bu bir AYovdur. Ama aslA�nda onlarA�n genetik hastalA�AYA�dA�r, doAYada bu nedenle kendi baAYA�na yaAYayamaz ve insana baAYA�mlA�dA�r. Anadolua��da pek A�ok takla gA?vercini vardA�r ama en gA?zel A�rneAYi Ankara Takla GA?vercinia��dir. DiAYerlerine gA�re daha narindir, A�oAYu sA?t beyazdA�r ve paA�alA�dA�r. Eskiden A�oktu ama AYimdi melezleAYme nedeniyle sayA�larA� azaldA�. Biz Ankara KonaAYA�a��nda dA�rt beyazA� da besleyeceAYiz. A�nsanlarA�n gA�rmeleri lazA�m...a�? diyor.
Ankara gA?A�lenirse, Anadolu gA?A�lenir
A�zaslan, Ankaraa��nA�n aynA� zamanda Roma Cumhuriyetia��nin de A�nemli merkezlerinden biri olduAYunu sA�ylA?yor ve Ankaraa��nA�n diAYer adA�nA�n cumhruiyet olduAYunu vurguluyor. Dr. Metin A�zaslan, a�?Bana kalA�rsa, Ankaraa��nA�n uzun dA�nem Romaa��nA�n merkezi olmasA�, cumhuriyet geleneAYini Ahia��lere aktardA�. Roma, 14. yA?zyA�l Ahi Devleti ve 1923 kimliAYi, AnkaralA� insanA�n karakterine de yansA�mA�AYtA�r. Anadolua��da baAYka bir AYehir iA�in diAYer adA� cumhuriyettir diyemeyiz. Burada hep kent soylular vardA�, A?retim ve ticaret vardA�. Bu nedenle de sorgulayan insanlar vardA�. 1923 ile birlikte de Anadolua��nun kalbi oldu ve lokomotifi oldu. Ekonomik anlamda da diAYer AYehirleri harekete geA�irdi. Ne yazA�k ki 1938a��den sonra bu durum kaybolmaya baAYladA� ve A�zellikle son A�eyrek yA?zyA�lda, Ankara tA?m deAYerlerini kaybetti, gA?nA?mA?zde bA�yle bir iAYlevi kalmadA�. Oysa Anadolua��nun lokomotifi olan Ankara durursa, katar durur. Onun durmasA� ise bA?yA?k gerilimlere yol aA�ar. Ankara gA?A�lenirse, Anadolu gA?A�lenira�? diyor.
A�zaslan, a�?Seymenler, Ahi Devletia��nde gA�nA?llA? savunma birimiydia�?
A�zaslan, a�?efea�? sA�zcA?AYA?nA?n genel bir isim olduAYunu belirterek, Egea��de a�?zeybek ya da efea�? denilen Anadolu yiAYitlerine, Ankaraa��da a�?seymena�? denildiAYini ve Anadolua��nun bir A�ok yerinde, seymen gruplarA� olduAYunu belirtiyor. A�zaslan, a�?Yarenler ve baranalar gibi A�ok kA�klA? olan ve a�?Anadolu erleria�? diye A?st baAYlA�kta toparlayacaAYA�mA�z yiAYitlik kuruluAYlarA�mA�z var. Seymen geleneAYi, Orta Asyaa��dan getirdiAYimiz binlerce yA�llA�k bir gelenek. Orta Asyaa��da a�?sA�kmena�? olarak tanA�mlanA�rlar. SavaAY saflarA�nda gA�nA?llA? yer alan, kervanlarA� koruyan, bir nevi muhafA�zlA�k gA�revi de gA�ren, savaAYlarda A�ncA? kuvvet iAYlevi gA�ren birimdir sA�kmen birlikleri. Benzer bir birlik de A�rana��daki a�?segmana�?lardA�r ama seymen sA�zcA?AYA?nA?n tA?rediAYi yer a�?sA�kmena�?dir. BugA?n Anadolua��nun bir A�ok yerinde ve Balkanlara��da hA?lA? mevcuttur. Fakat Ankara ile A�zdeAYleAYme nedeni ve en rafine AYekilde burada yaAYatA�lmasA�nda, 14. yA?zyA�lda yaAYadA�AYA�mA�z bir tecrA?benin etkisi var.
Anadolu SelA�uklu Devleti yA�kA�ldA�ktan sonra Anadolua��da bir parA�alanma dA�nemine giriliyor. A�ok bA?yA?k karmaAYalarA�n olduAYu bu dA�nemde, BatA�a��dan HaA�lA� Seferleri, DoAYua��dan MoAYol A�stilalarA� Anadolua��da taAY A?stA?nde taAY, baAY A?stA?nde baAY bA�rakmA�yor. MoAYol hakimiyetine girdikten sonra Anadolua��da bir A�ok yerde beylikler kuruluyor. Ankaraa��da ise bu beylik yapA�lanmasA�ndan A�ok farklA� bir yapA�lanma var. Bu modele uymayan bu yapA�lanma Ahi Devletia��dir ve bir nevi cumhuriyettir. SeA�imle iAY baAYA�na gelen, soya baAYlA� olmayan, kadA�nla erkeAYin eAYit olduAYu bir Ahilik sistemi. A�AYte bunun savunma birimlerini, seyfi kolunu da seymenler oluAYturuyor. DolayA�sA�yla seymenlik geleneAYinin Ankaraa��da en rafine AYekilde yaAYanmasA�nda Ahi geleneAYinin kabuk baAYlamasA�, bir devlete dA�nA?AYmesinde, bunun savunma birimlerini seymenlerin oluAYturmasA� vara�? diyor.
Ankara takla gA?vercinleri ise dA?nyanA�n en iyi takla gA?vercinleridir, meraklA�sA� A�oktur. UA�ar, dolaAYA�r ve ineceAYi zaman tam konacakken, konamaz ve yeniden havalanA�r. Buna fA�AYkA�rma denir. GA?vercinin yere yakA�nlA�AYA� A�ok A�nemlidir, bazen takla atarak otuz metre yA?kselebilir. Bazen etrafA�nda da dA�ner ve bu bir AYovdur. Ama aslA�nda onlarA�n genetik hastalA�AYA�dA�r, doAYada bu nedenle kendi baAYA�na yaAYayamaz ve insana baAYA�mlA�dA�r. Anadolua��da pek A�ok takla gA?vercini vardA�r ama en gA?zel A�rneAYi Ankara Takla GA?vercinia��dir. DiAYerlerine gA�re daha narindir, A�oAYu sA?t beyazdA�r ve paA�alA�dA�r. Eskiden A�oktu ama AYimdi melezleAYme nedeniyle sayA�larA� azaldA�. Biz Ankara KonaAYA�a��nda dA�rt beyazA� da besleyeceAYiz. A�nsanlarA�n gA�rmeleri lazA�m...a�? diyor.
Ankara gA?A�lenirse, Anadolu gA?A�lenir
A�zaslan, Ankaraa��nA�n aynA� zamanda Roma Cumhuriyetia��nin de A�nemli merkezlerinden biri olduAYunu sA�ylA?yor ve Ankaraa��nA�n diAYer adA�nA�n cumhruiyet olduAYunu vurguluyor. Dr. Metin A�zaslan, a�?Bana kalA�rsa, Ankaraa��nA�n uzun dA�nem Romaa��nA�n merkezi olmasA�, cumhuriyet geleneAYini Ahia��lere aktardA�. Roma, 14. yA?zyA�l Ahi Devleti ve 1923 kimliAYi, AnkaralA� insanA�n karakterine de yansA�mA�AYtA�r. Anadolua��da baAYka bir AYehir iA�in diAYer adA� cumhuriyettir diyemeyiz. Burada hep kent soylular vardA�, A?retim ve ticaret vardA�. Bu nedenle de sorgulayan insanlar vardA�. 1923 ile birlikte de Anadolua��nun kalbi oldu ve lokomotifi oldu. Ekonomik anlamda da diAYer AYehirleri harekete geA�irdi. Ne yazA�k ki 1938a��den sonra bu durum kaybolmaya baAYladA� ve A�zellikle son A�eyrek yA?zyA�lda, Ankara tA?m deAYerlerini kaybetti, gA?nA?mA?zde bA�yle bir iAYlevi kalmadA�. Oysa Anadolua��nun lokomotifi olan Ankara durursa, katar durur. Onun durmasA� ise bA?yA?k gerilimlere yol aA�ar. Ankara gA?A�lenirse, Anadolu gA?A�lenira�? diyor.
