Utku AzENSOY UBER AYofA�rlerinin A�stanbula��da peAY peAYe saldA�rA�ya uAYramasA�, KadA�kA�y, AziAYli ve 15 Temmuz Azehitler OtogarA�a��nda yaAYanan olaylarA�n ve KA?A�A?kA�ekmece Kanarya mahallesinde mA?AYteri arayan aracA�n kurAYunlanmasA�nA�n ardA�ndan kamuoyu UBER konusunda ne oluyor demeye baAYladA�. Peki UBER nedir? TaAYA�macA�lA�k firmasA� mA� alternatif taksi mi? UBER, bir yerden bir yere gitmek isteyenler ile araA� sahiplerini buluAYturan akA�llA� bir telefon uygulamasA�. UBER, TravisKalanick ve GarrettCampa�� A�n, 2008 yA�lA�nda karlA� bir Paris akAYamA�nda taksi bulmakta sorun yaAYamalarA�nA�n A?zerine basit bir fikirden yola A�A�karak bulduklarA� bir WEB uygulamasA�. a�?Bir tuAYa dokun bir araA� bula�? Sistem dA?nyanA�n A�oAYu A?lkesinde hizmet veriyor. BirkaA� yA�ldA�r A�stanbula�?da da kullanA�lmakta olan ve 2016 yA�lA� karA� 6 milyar dolardan fazla olan, San Francisco-ABD merkezli bir AYirket. AkA�llA� telefonlara indirilen uygulama ile yolcular kendisine en yakA�n AYofA�rA? bulabiliyor. Uygulamada kiAYi bulunduAYu konumu bildiriyor ve AYofA�r hA�zla yolcunun bulunduAYu yere ulaAYA�yor. Kredi kartA� ile A�deme yapmak da mA?mkA?n oluyor. Sistem nasA�l iAYliyor? Ticari taksiye alternatif olan, A�zel toplu taAYA�ma sistemi UBER, mA?AYterilerine sunduAYu gA?venli, konforlu ve rahat bir seyahat deneyimi ile dA?nya giderek bA?yA?yor. UBERa�� e kayA�tlA� hiA� bir araA� AYirkete ait deAYil. Kendi aracA� ile taAYA�macA�lA�k yapmak isteyenler, UBERa��e kaydolup, aracA� ile ticari taksi gibi A�alA�AYA�yor. Ancak bu sistemle girebilmek iA�in A�ncelikle yeni model, temiz ve bakA�mlA� bir araA� gerekiyor.AraA� bilgileriyle beraber sisteme kayA�t olan bir araA� sahibi, cep telefonu uygulamasA�nA� takip ederek, kendisine en yakA�n noktadaki mA?AYteri talebine yA�nlendirilip, ilgili adrese giderek mA?AYteriyi alA�p gitmek istediAYi yere gA�tA?rA?yor. A?cret A�demesi UBER tarafA�ndan doAYrudan araA� sahibinin hesabA�na aktarA�lA�yor. SA?rA?cA?ler UBERa��e nasA�l kayA�t oluyor? Azirket politikalarA� gereAYi, mA?AYteri memnuniyetine bA?yA?k A�nem veriliyor. MA?AYterilere, seyahatin ardA�ndan, sA?rA?cA?, araA� ve hizmet kalitesini A�lA�mek amacA� ile deAYerlendirme yaptA�rA�lA�yor. Bu deAYerlendirme sonucu hem araA� sA?rA?cA?sA?nA?n hem de kullandA�AYA� aracA�n bir puanA� oluAYuyor. EAYer bu puanlar dA?AYA?k ise sA?rA?cA? ile sA�zleAYme iptal ediliyor. SA?rA?cA?nA?n, mA?AYteri deAYerlendirme puanlarA� iyi ise A�alA�AYmaya devam ediliyor. Hizmetten yararlananlarA�n ortak gA�rA?AYA?; a�?yakA�n mesafe iA�in yolcu almama, yaAYmurda yolcu gA�tA?rmeme, saA�A�-sakalA�- bA�yA�AYA�-kA�yafeti AYekilsiz, dA�kA?k arabasA�yla, kafasA�na gA�re aA�tA�AYA� mA?ziAYiyle, sinirli, a�?sinkaflA�a�? ve tehlikeli araA� sA?ren AYofA�rlerden canA�mA�za tak etmiAYtia�?. UBER sA?rA?cA?sA? olabilmenin AYartlarA� ne? SaAYlA�k raporu, sabA�ka kaydA�, en az 3 yA�llA�k ehliyet, 21 yaAYA�ndan bA?yA?k olmak, kendisine ait yada kiralA�k bir VIP araca sahip olmak. Bu AYartlarA� saAYlayan sA?rA?cA? adaylarA� sisteme baAYvuru yaptA�ktan sonra, A�alA�AYmak istediAYi bA�lgeyi ne kadar tanA�dA�AYA� ile ilgili bir a�?haritatestinea�? tabi tutuluyor. Testi ve deAYerlendirmeyi geA�en sA?rA?cA? adaylarA�na UBER SA?rA?cA?sA? lisansA� veriliyor. SA?rA?cA? lisansA�na sahip olan bu kiAYilere UBER uygulamasA�nda kullanabileceAYi bir hesap aA�A�lA�yor ve bu hesap A?zerinden, mA?AYteri kabul etme ve A�deme iAYlemleri yapA�lA�yor. UBER sA?rA?cA?leri ne kadar para kazanA�yor? UBERa��de sA?rA?cA?lere cironunyA?zde 75a�� i kadar bir A?cret A�deniyor. Yani 100 liralA�k bir seyahat yapA�ldA�AYA�nda sA?rA?cA?nA?n hesabA�na 75 TL A�deme yapA�yor. A�zetle yA?zde 25a��lik bir kesinti olsa da UBER ile taAYA�macA�lA�AYA�nA�n, ticari taksiye oranla yA?zde 20 civarA�nda daha pahalA� olduAYu iA�in sA?rA?cA? aA�A�sA�ndan tatmin edici bir meblaAY oluAYuyor. AyrA�ca, ticari taksi sA?rA?cA?lerinin A�dediAYi, plaka kirasA�, taksi duraAYA� A?creti ve bir takA�m aracA� ve komisyonlar bu taAYA�macA�lA�kta sA�z konusu deAYil. Bu nedenle bazA� taksi AYofA�rlerinin araA� kiralayA�p UBERa�� e geA�tiAYi bile oluyor. UBER ile Ticari Taksi ArasA�ndaki Fark Nedir? Temelde her ikisi de A�zel toplu taAYA�ma aracA�. Ancak UBERa��in biraz daha lA?ks bir taAYA�ma sistemi.Hatta son dA�nemde bazA� taksicilerinplaka sahiplerinin az A?cretlerinden bA�kA�p, kiralA�k araA�larla UBERa��e geA�meye baAYladA�AYA� ifade ediliyor. Dikkat UBER TA?rkiyea��de yasak! TA?rkiyea��de UBER kullanmak bir anlamda yasak! TA?rkiyea��de yasaklanmasA�nA�n nedenlerinin baAYA�nda taksiciAYikayetleri geliyor. Sistemin TA?rkiye'de vergi A�demeyerek, haksA�z kazanA� elde ettiklerini ve bir tA?r korsan taksi sistemi olduAYunu AYu sA�zlerle dile getiriyor taksiciler; "Biz plaka alA�p vergi A�dA?yoruz bu sistemin hesaplarA� ise Hollandaa�� da ve A?lkemizde hiA�bir AYekilde vergi A�demiyorlar." Yolcuya da AYofA�re de ceza! Taksiciler vergi A�demiyor dese de, firma vergi A�dediklerini iddia ediyor. Emniyet ise, dA?nya genelinde kullanA�lan bu sisteme karAYA� harekete geA�ti bile. Emniyet Genel MA?dA?rlA?AYA?, tA?m illere gA�nderdiAYi talimatla UBER'le ilgili a�?korsan taAYA�macA�lA�ka�? yapmak suA�undan ceza kesilmesini istedi. Konu mahkemelik! A�stanbul Taksiciler Esnaf OdasA�, a�?UBERa�� in eriAYiminin kesilmesi, iptali A?zerine gA�rA?lecek mahkemeyi etkilemek A?zere algA� operasyonu yA?rA?ttA?AYA?nea�? dikkat A�ekerken, UBER yetkilileri; a�?TA?rkiyea��deki operasyonlarA�mA�za, sorumlu bir iAY ortaAYA� olarak, sonuna kadar baAYlA�yA�z. Bu yolculukta, faaliyet gA�sterdiAYimiz her A?lkenin vergi dA?zenlemelerine uyuyoruza�? diyor. Ceza yaAYdA�! GeA�en yA�l, UBER sA?rA?cA?lerinden 2 bin 873a��A?ne ceza kesildi. Yine aynA� dA�nemde 6 bin 600 yolcuya da KarayollarA� Trafik Kanunua��nun EK 2/4 maddesinde yer alan a�?A�AYareti bulunmayan ve ilgili belediyeden izin veya ruhsat almadan faaliyet gA�steren araA�lardan taAYA�macA�lA�k hizmeti almaka�? ibaresi gereAYince 292a��AYer lira para cezasA� yazA�ldA�. Bu yA�l UBER ve benzer uygulamalarA� kullanan sA?rA?cA?lere ilk yakalamalarA�nda 3 bin 6 lira, ikinci yakalamasA�nda 5 bin 10 lira, yolculara ise 334 lira ceza kesilecek. UBER XL ve OLEV nedir? UBERa��in yerli rakibi OLEV korsan taksi sorununu A�A�zmek iA�in, AYehir iA�inde adresten adrese ulaAYA�m alanA�nda ilk yerli uygulamalardan biri. OLEV, UBERa��in araA�larA�na kesilen korsan taksi cezasA�na karAYA� mali ve hukuki bir alternatif yarattA�.UBERXL adA�ndaki servis ise klasik taksicilikten daha farklA�. Mercedes Vito gibi bA?yA?k ve lA?ks araA�larla A�alA�AYan sistemde, turizm iA�in kullanA�labilirlik belgeleri bulunan ve yasal izinleri alA�nmA�AY araA�lar kullanA�lA�yor. Toplu taAYA�macA�lA�kta yeni arayA�AYlar A�zel araA� sahiplerinin mobil uygulama aracA�lA�AYA�yla taksicilik yapmasA�na imkan saAYlayan UBER, sA?rA?cA?sA?z araA� teknolojisini uygulamaya koyabilmek iA�in bir AYirketi satA�n aldA�. SA?rA?cA?sA?z kamyon teknolojisi alanA�nda araAYtA�rma yapan OTTO adlA� AYirketve UBER yetkilileri, ABDa��nin San Francisco, Palo Alto ve Pittsburgh kentlerinde AYofA�rsA?z, kiAYisel ulaAYA�m alanA�nda A�alA�AYmalar sA?rdA?rA?p, a�?insanlA�AYa hizmet eden geliAYmiAY lojistik, yapay zeka ve robot sistemleri geliAYtiriyora�?.YakA�n bir gelecekte UBER, dA?nyadaki en gA?A�lA? a�?otonommA?hendislika�? AYirketlerinden biri olmaya aday. KanA�mca; Plaka sahipleriyle taksi AYofA�rleri arasA�ndakiA?cret-kar marjA�dengesizliAYinden, gerek kullanA�mdaki eski-konforsuz-gA?vensiz tA?plA? araA�lar aA�A�sA�ndan, gerekse yeterli deneyim ve iAY ciddiyetinden yoksun AYofA�rler bakA�mA�ndan, mevcut sarA� taksi sistemimize gA?ven giderek azalmaya baAYladA�. 21a��nci yA?zyA�lA�n eAYiAYindeki TA?rkiyea��ye mevcut taAYA�macA�lA�k sistemimizin artA�k pek de yakA�AYmadA�AYA�nA� kabul etmek gerekir. Serbest pazarA�n gereAYi rekabet ortamA�nda sarA� taksilerimizin de kendilerine A�eki dA?zen vereceAYi bir gerA�ek. DiAYer taraftan yasal zemine otursa bile, en az yA?zde 20a��lik fiyat farkA� ve kullanA�m iA�in gereken ileri teknoloji nedeniyle birA�oAYumuz UBER benzeri araA�lar yerine yine sarA� taksileri tercih etmeye devam edeceAYiz. SonuA� olarak: a�?A?retim ve istihdam gibi iki bA?yA?k sorununuz varsa, ister istemez uluslararasA� para sisteminin ve kapitalist ekonominin bir parA�asA�ysanA�z, piyasa ekonomisinden, rekabet ortamA�ndan yanayA�m, kA?reselleAYmeye soAYuk bakmA�yorum, A�zelleAYtirmelere de, karAYA� deAYilim diyorsanA�za�?; kurallarA�yla ve yasal zemine oturtulmuAY kaAYA�tlA�-kA?rekli vergisini A�deyen UBER ya da benzeri bir taAYA�macA�lA�k sistemine er ya da geA� izin vermek durumunda kalA�rsA�nA�z. Bunun aksi, uygulanan ekonomik politikalar aA�A�sA�ndan uygun dA?AYmez. Mevcut sarA� taksi sistemimdeki emekA�i ve plaka sahiplerini asla kA?stA?rmem zira siyaseten bunun bir bedeli olur ya da taksi sitemimize karAYA� farklA� bir sistemi bu topraklarda barA�ndA�rmam diye olayA� palyatif yasal yollarla ya da kolluk kuvvetleriyle A�A�zmeye A�alA�AYsak da, kamuoyundan gelen talep ve baskA�lara, olayA�n iA�inde kamu yararA� da olunca, toplu taAYA�macA�lA�kta A�aAYA�n gereAYi olan, yA?ksek standartlA� teknolojiyle uyumlu bir sisteme ilanihaye hayA�r demek mA?mkA?n deAYil.