“İnsanlar yanlışı doğrudan çok daha fazla görmeye devam ediyorlar”

Gazeteciler Cemiyeti tarafından yürütülen ve Avrupa Birliği (AB) tarafından finanse edilen “Demokrasi için Medya/Medya için Demokrasi” programı (M4D) kapsamında, Ankara’daki Basın Evi’nde gerçekleştirilen gazetecilerle haftalık buluşmalar kapsamında Teyit.org ile Oy ve Ötesi Bağımsız Platformu “Yerel Seçim” konusunda söyleşi gerçekleştirdi

NAZ AKMAN -  Gazeteciler Cemiyeti tarafından yürütülen ve Avrupa Birliği (AB) tarafından finanse edilen “Demokrasi için Medya/ Medya için Demokrasi” programı (M4D) kapsamında, Ankara’daki Basın Evi’nde düzenlenen gazetecilerle buluşma etkinlikleri devam ediyor. Gazeteciler Cemiyeti Basın Evi Buluşmaları kapsamında Teyit.org ile Oy ve Ötesi Bağımsız Platformu,Yerel Seçim” başlığı altında özellikle seçim dönemleri vesosyal medyada yayılan yanlış bilgilerin doğrulanması ile seçim sürecinin sağlıklı yürütülebilmesi yönünde üstlendikleri görevi anlattı. [caption id="attachment_159246" align="alignright" width="294"] M4D Direktör Yardımcısı Seva Ülman[/caption] Söyleşinin açılış konuşmasını yapan M4D Direktör Yardımcısı Seva Ülman, Gazeteciler Cemiyeti bünyesinde AB desteği ile işsiz gazetecilere yönelik destekler konusunda bilgiler vererek, “Programımızda, gazeteci kimliği taşıyan kişilere özellikle görevlerinden ayrılan genç meslektaşlarımıza mesleklerini sürdürebilmeleri için duydukları ihtiyaçları karşılayabilecek çeşitli teşvik ve imkanlarımız mevcut. Bu imkanlardan yararlanabilmek isteyenlere yönelik bilgilendirmeler internet sitemizde yer alıyor” diye konuştu. Ekim 2016 yılında Ankara merkezli olan Teyit.org, yaygın bilinen yanlışlardan, sosyal medyanın gündemine oturan şüpheli bilgilere, medyanın gündeme getirdiği iddialardan, şehir efsanelerine kadar birçok alanda doğrulama yapıyor. 11 kişilik çalışma ekibi, birincil haber kaynağı olarak interneti kullanan yurttaşların ve sivil toplum örgütlerinin çevrimiçi platformlarda hangi bilginin doğru, hangisinin yanlış olduğunun öğrenilmesini sağlıyor. Özellikle kriz anlarında doğru haber ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulan Teyit.org’un editörü Ali Osman Arabacı, Türkiye’de yaşanan darbe girişiminin yanı sıra başta Ankara olmak üzere ülkenin farklı yerlerinde ardarda meydana gelen terör saldırılarının Teyit.org’un kurulmasında doğru haberin gerekliliğinin ortaya çıktığını belirtti. Arabacı, “Kriz anları ülke genelinde doğru haber gereksinimi doğuruyor biz de 2016 yılında kurulurken bu gereksinimden yola çıktık. Darbe, çatışmalar, patlamalar bizim kuruluşumuzda doğrulatma açısından önemli bir yere sahipti çünkü çok sayıda yanlış bilgi vardı” dedi. Teyit.org hangi bilgileri, hangi haberleri neye göre doğruluyor? Teyit.org olarak internette, sosyal medyada ve yaygın medyada yer alan haber ve bilgileri belirli yayın politikası çerçevesinde ele aldıklarını söyleyen Arabacı, önem, aciliyet ve yaygınlık gibi üç kriter kapsamında doğrulama yaptıklarını belirtti. Arabacı, öncelikle, gelen ihbarlarda doğru bilgiye nasıl ulaşabileceklerini ölçtüklerini ifade ederek, “Her şeyden önce yayınlanan bilginin doğrulanabilirliğine bakıyoruz. Objektif, nicel verilere dayanan iddiaları doğrulayabiliyoruz ancak öznel kanıları teyitleyemiyoruz. Geleceği ön gören iddiaları da doğrulayamıyoruz. Gelen haberleri, önem, aciliyet ve yaygınlığına göre gündemimize alıyoruz. Örneğin Türkiye’de Suriyeli mülteci gerçeği var, onlar hakkında sosyal medyada çıkan haberler çok sıkıntılı. Kutuplaşmış bir toplumda yaşıyoruz, bu tarz konularda yayılan bilgilerin gerçeği ne kadar yansıttığını doğrulamaya çalışıyoruz bu konu bizim için önemli. Ya da halk sağlığı konusundaki bilgiler öncelikli haberlerimiz arasında yer alıyor. Aciliyet meselesi ise kişilerin kendi hürriyetlerini, özlük haklarını ve can sağlığını riske atacak bilgilerin bizler için öncelikle teyit edilmesi de önemli. Çünkü söz konusu kişilerle ilgili yapılan paylaşımlar nedeniyle o kişi öldürülebilir yaşam hakkı elinden alınabilir” diye konuştu. Teyit.org, Uluslararası Doğruluk Kontrol Ağı’nın imzacısı Dünya üzerinde Teyit.org benzeri 188 adet doğrulama platformunun bulunduğunu söyleyen Arabacı,Uluslararası Doğruluk Kontrol Ağı’nın (International Fact-Checking Network) Türkiye’deki imzacısı olduklarının altını çizerek şöyle konuştu: “Venezuela’dan Mısır’a kadar çok sayıda doğrulama platformu var. Doğrulama işini herkes yapabilir ama bizim Teyit.org’un dayandığı belirli kriterler var. Biz Uluslararası Doğruluk Kontrol Ağı’nın(International Fact-Checking Network) Türkiye’deki imzacısıyız. Bu ağın imzacısı olmak için de belirli şartları yerine getirmek gerekiyor ve bu şartlar her yıl yenileniyor. Şartlar arasında tarafsızlık beyanı var. Çalışanlarımızın herhangi bir siyasi partiye aktif olarak üye olmamasına dikkat ediyoruz, bunuda e-devletten aldığımız belge ile ağ’a bildiriyoruz. Bir diğer kriter finansal şeffaflık durumunun belgelenmesi. Kuruluşumuzun ilk dönemleri bazı büyükelçiliklerden çeşitli fonlar alıyorduk. Facebook ile anlaşmamız üzerine şimdi artık Facebook’tan gördüğümüz sorunlu veya yanlış içerikleri doğruluyoruz. Facebook da bunu kendi ortamında yayınlıyor ve kullanıcılara bu tarz hatalı gönderileri paylaşacakları sırada ‘Bu bilgi Teyit.org tarafından yanlışlanmıştır, paylaşmak istiyor musunuz?’ sorusunu yöneltiyor. Diğer kriterler arasında, metodolojimizin erişilebilir olması ve düzeltme politikası yer alıyor. Düzeltme politikası kapsamında doğruladığımız yayınlardaki değişiklikleri direkt olarak anında belirtmemiz gerekiyor. Teyit.org bu prensipler çerçevesinde işliyor.” Kuruluşundan bu yana Teyit.org olarak dört seçim takip ettiklerini belirten Arabacı, seçim dönemlerinde yoğun bir şekilde ihbar aldıklarını söyleyerek, “Seçimler de bizim için bir krizdir, aktif olarak takip ediyoruz. Rutin olarak bizekullanıcılarımızdan günlük 25-30 civarında ihbar geliyorken seçim dönemleri yüzlerce ihbar alıyoruz” dedi. İnternette yanlış bilgi türlerine dikkat ! Sosyal medyada takip edilen sanatçıların, oyuncuların, liderlerin ve kanaat önderlerinin kişisel hesaplarının doğruluğu konusunda ip uçları veren Arabacı şöyle devam etti: “Orijinal hesaplar konusunda kullanıcıların daha araştırmacı ve yayılan bilgiye karşı şüpheci bir tavırla yaklaşmalarını öneriyoruz. Çünkü sahte hesaplar, photo-shoplanmış görseller, trol hesaplar çok yaygın. Pek çok kişi sosyal medya veya akıllı telefon bile kullanamıyorken adlarına açılan sahte hesaplar nedeniyle problem yaşıyor. Bir diğer problem ise bağlamından koparmaktır. Fotoğrafı alıp photo-shop izi bırakmadan montajlama yapılabiliyor. Özellikle seçim dönemleri pankartların fonu beyaz olduğu için çok kolay bir şekilde photo-shop yapılabiliyor. Bir diğer yanlış bilgi de asimetrik propaganda yani grupların birbirini taklit ederek,karşıt gruba yanlış bilgi aktarması ve böylelikle tuzağına düşürmesi. Sosyal medya kullanıcısı olarak bu hileyi kolaylıkla gerçek sanabilirsiniz. Bu tarz durumlarda ilgili kurumların, kişilerin veya oluşumların resmi internet sitelerine girerek, kontrol etmek gerekiyor. Bunun yanı sıra ‘Parodi Hesaplar’dediğimiz yani trol hesaplar da haylice fazla. Biz bu hileleri ortaya çıkarmak için çeşitli yöntemlere başvuruyoruz. Örneğin, mitinglerde kalabalıkların nasıl ölçüldüğü, liderlerin mitinglerindeki kalabalığı yansıtan fotoğrafların gerçek olup olmaması. Bu konuda etraftan o alanı çeken videolar, uydu çekimleri ve çeşitli görüntüleri izleyerek, MedChecking Kod denilen sistem üzerinden metrekare hesabı yapıyoruz. Sistem bize metrekare başına kaç kişinin düştüğünü hesaplıyor. Bu sayede doğrulama yapabiliyoruz.” Yalan haber daha çok yayılıyor İnternet ortamında özellikle yanlış haberlerin çok fazla sayıda etkileşim aldığını belirten Arabacı son olarak, “’Etkileşim’ oranları üzerinde durmak gerekiyor yalan mı daha çok yayılıyor yoksa bizim doğruladıklarımız mı? Son raporumuzda 15 Aralık-15 Nisan tarihinde yanlış haberlerin aldığı etkileşimler ve bizim yayınladığımız doğruları karşılaştırdık. Seçim dönemi boyunca 33 yanlış haberi doğrulayarak yayınladık, ayrıntılı olarak internet sitesinden bakabilirsiniz. Yanlış haberin aldığı etkileşim 100 binlere ulaşırken, doğru haberlerin etkileşimi 10 bini geçmiyor. İnsanlar yanlışı doğrudan çok daha fazla görmeye devam ediyorlar. Aralık ayında yalan haberin etkileşimi 13 binlerdeyken Nisan ayında artık 296 binlere çıktığını söyleyebilirim. Şu an düzelttiğimiz doğrusunu verdiğimiz haberlerin yanlış haberlerin yüzde 77.19’u hala yayında, yüzde 19’u kaldırılmış, geri kalan yüzde üç buçukluk kısmı ise düzeltilmiş. Biz doğru haberin doğrusunu yayınlıyoruz fakat doğrusu yanlış kadar etkileşim almıyor aynı zamanda yanlış da sosyal medyada kalmaya devam ediyor” sözlerine yer verdi. [caption id="attachment_159247" align="alignright" width="269"] Oy ve Ötesi Bağımsız Platformu’ndan
Dr. Başak Yavçan[/caption] Daha sonra söz alan Oy ve Ötesi Bağımsız Platformu’ndan Dr. Başak Yavçan, seçim dönemlerinde gönüllü olarak sandıklara sahip çıktıklarını ve resmi olarak 24 Nisan 2014’te dernekleşerek, bu tarihten itibaren Türkiye’de yapılan referandum, yerel ve cumhurbaşkanlığı seçimlerini sandık başında izlediklerini kaydetti. 24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanı ve 27’inci Dönem Milletvekilleri Seçimlerinde Oy ve Ötesi Bağımsız Platformu’na Ankara’dan görev alarak dahil olanYavçan, İç Anadolu Bölgesi Koordinasyonu görevi ile analiz, anket raporlarının hazırlanması ve dış ilişkiler konusunda platforma destek oluyor. Oy ve Ötesi Bağımsız Platformu’nun Ankara şubesi olarak görev yaptığını söyleyen Yavçan, platformun Gezi Parkı Eylemleri sırasında kurulduğunu belirtti. Yavçan Oy ve Ötesi Bağımsız Platformu’nun seçim dönemlerinde üstlendiği role ilişkin şöyle konuştu: Seçimlerde 180 bin gönüllü “Biz, sandık müşahitliği konusuna odaklanarak bu alandaki farkındalığı arttırarak katılımcı demokrasiyi sağlamaya çalışan bir derneğiz. Her seçimde sayımız değişiyor, son seçimde 180 bin gönüllüye ulaştık. Her seçimden önce olabildiğince fazla yerde örgütlenmeye ve bunu bağımsız, tarafsız bir şekilde gerçekleştirmeye çalışıyoruz. Bu görevi de Yüksek Seçim Kurulu’nun verdiği tavsiye doğrultusunda üstleniyoruz. Olabildiğince fazla partiden müşahit kartı talep ederek, tarafsız bir biçimde müşahitlerimize verdiğimiz eğitimlerle seçimde görev alıyoruz. Her dönemde ifade ettiğimiz gibi ‘Mücahit değil müşahit’ olmanın gerekliliğinin altını çiziyoruz. Bizim için seçim süreci çok önemli, seçim günü oy kullanımına başlanmadan önce çuvalların açılmasından seçimin başlaması, devam etmesi ve oyların sayımına kadar müşahitlerimizle takip etmeye çalışıyoruz. Bunu yapmamızın nedeni bu konuda seçimlere yönelik anketlerde güvensizliğin ortaya çıktığını görüyoruz ama ‘biz gelin birlikte bu güveni sağlayalım’ diyoruz. Son seçimde 58 il 279 ilçede örgütlendik, bu sayı her seçimde değişiyor.” Türkiye Tutanak Teyidi Nedir? Yavçan, seçim dönemlerinde sürecin hukuki bir biçimde yürütülmesi ve sonuçların usule göre aktarılması konusunda tutanakların platforma iletilebilmesi için çeşitli uygulamalar geliştirdiklerini belirtti. Yavçan bu sistemler hakkında şu bilgileri verdi: “Her seçim bizler için de yeni bir şeyi deneme imkanı sunuyor. 31 Mart Mahalli İdareler Genel Seçimi’nden itibaren tutanak teyidini online bir platforma aktardık yani Türkiye Tutanak Teyidi (T3) dediğimiz bir sistem oluşturduk. Bunu yapma nedenimiz ise toplanan tutanakların sayısal veriye dönüştürülmesi içindi. Bu sistemle ortaya çıkan rakamları Yüksek Seçim Kurulu’nun verileri ile karşılaştırıyoruz, sonucun tutarlı olmadığını veya birtakım kaymaların olduğunu fark edince de hukukçularımızla bu durumu Yüksek Seçim Kurulu’na bildiriyoruz ve karşılığında eğer varsa bir hukuksuzluk ilgili sandık kurul başkanları ve üyeleri cezalandırılıyor. Amacımız asla kimseyi cezalandırmak değil, Oy ve Ötesi hukuksuzluğa engel olmak içinkuruldu. Biz doğru bilgiyi vermek amacıyla seçimde gönüllü görev alıyoruz. Her seçimden sonra rapor yayınlıyoruz, bu raporda seçimdeki tutarsızlıklar, analizler ve gönüllülerimize gönderdiğimiz müşahitlik anketi yer alıyor. Öte yandan T3 tutanak teyit uygulamamızı cep telefonuna indiren her vatandaş tutanakların fotoğraflarını çekerek sisteme yükleyebilir. Ayrıca her seçimde çağrı merkezimiz aktif olarak çalışıyor, şikayetler, sorun, usulsüzlük ve ihlaller tarafımıza iletilebiliyor.” Sandık sonuçları canlı yayınlanacak Yavçan, 23 Haziran’da tekrarlanacak olan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Seçimi’nde ilk kez sandık sonuçlarını canlı yayınla paylaşacaklarını söyledi. Yavçan, “Bu seçimde İstanbul’da 10 bin kişi ile sandık başında olacağız. Bu seçimde ilk kez, teyit ettiğimiz sandık sonuçlarını canlı yayında tutanakları göstererek açıklayacağız. Biz sonuç açıklama hedefli bir kuruluş değiliz, yüksek oranda tutanak elde edersek ve T3 ile zamanında teyit edebilirsek ancak o zaman bir tahminde bulunabiliriz. Bunlar gerçekleşmezse tutanaklar az gelir veya doğrulama yapamazsak herhangi bir tahminde bulunamayız” dedi.