KA?A�A?k bir kA�yde baAYlayan hikaye Parisa��e uzandA�
SA?leyman Azahin, nam-A� diAYer A�oban Ressam... A�obanlA�ktan, inAYaat boyacA�lA�AYA�na, oradan da ressamlA�AYa geA�iAY yapan, A?nA? doAYduAYu kA?A�A?k kA�yden dA?nyaya yayA�lan ressamA�mA�z... RessamlA�AYA�nA�n temelini kA�rlarda atan Azahin, TA?rkiyea��de empresyonizm akA�mA�nA� temsil eden A�nemli ressamlarA�mA�zdan biri. Onun hayatA�, Sivrihisara��A�n kA?A�A?k bir kA�yA?nden, Parisa��in sokaklarA�na cesurca uzanan ve sanatA� yaAYamA�nA�n amacA� haline getirmiAY bir insanA�n portresi. A�obanlA�k yaparken, hayvanlarA�n sudaki yansA�malarA�yla bA?yA?lenen A�oban Ressam, yA�llar sonra A?nlA? bir ressam olduAYunda da ilhamA�nA� hep doAYadan almA�AY. YaAYama sevgisi, mA?cadeleci ruhu ve sanata olan tutkusu eserlerine yansA�yan A�oban Ressam ile sanata ve yaAYama dair sohbet ettik... RA�PORTAJ / SULTAN YAVUZ A�ZA�NANIR (ANKARA) - SanatA�A�lar, A�zellikle de ressamlar dA?nyayA� diAYer insanlardan daha baAYka ve daha derin kavradA�klarA�ndan, yaAYamlarA� da A�oAYunluAYun hayatA�ndan farklA�dA�r. BugA?n adlarA� dA?nyaca bilinen, insanlarA� etkileyen pek A�ok ressamA�n hayatA� da maddi ve manevi A�alkantA�larla ya da mA?cadelelerle geA�miAYtir. a�?Her insan hayatA� bA�yledira�� denilebilir ama sanatA�A�larA�n farkA�, bu durumlarA�, yarattA�klarA� eserlere katabilmelerinden ve onlarA� birer sanat eserine A�evirerek insanlarA� etkilemelerinden geA�er. A�oban Ressam olarak bilinen SA?leyman Azahina��in yaAYamA� da hayatA�na yA�n veren tesadA?flerle, mA?cadelelerle paralel giden bir hikayenin konusu... 1949 yA�lA�nda Sivrihisara��A�n GA?nyA?zA? nahiyesine baAYlA�, Beyyayla KA�yA?a��nde dA?nyaya gelen Azahin, ilkokul dA�rdA?ncA? sA�nA�fa kadar okuyabilecektir. VarlA�klA� olmayan bir ailesi olan Azahin, o yA�redeki diAYer A�ocuklar gibi kA�AYA�n okula gitmekte, yazA�n da A�alA�AYmak zorundadA�r. Civar kA�ylerde koyun A�obanlA�AYA� yapan Azahina��in doAYa sevgisi A�ocukluk yA�llarA�na uzanmaktadA�r. DoAYa ananA�n renkleri, hayvanlarA�n suya dA?AYen gA�lgeleri, gelecekte empresyonizmin A�nemli temsilcilerinden biri haline gelecek olan Azahina��i bA?yA?lemektedir.
1960 yA�lA�nda, bir akrabasA�nA�n vesilesiyle Ankara Balgata��ta, bir aAYanA�n yanA�na gelen ve inek A�obanA� olarak A�alA�AYan Azahin, burada desenler A�izmekte ve gA�rdA?klerini bulduAYu kaAYA�tlara aktarmaktadA�r. Bir kaA� yA�l A�obanlA�k yaptA�ktan sonra, bir gA?n gA?ttA?AYA? ineklerden biri, bir bahA�eye dalar. A�abuk davranan Azahin, ineAYi hA�zla A�evirdikten sonra, bahA�enin sahibi ile gA�z gA�ze gelir. Azahin, bahA�e sahibinin kendisine kA�zacaAYA�nA� sanA�rken, bahA�e sahibi, bu usta manevradan A�ok etkilenerek kendisini takdir eder ve tanA�AYtA�ktan sonra, aynA� kA�yden olduklarA� ortaya A�A�kar. A�yi bir duvar boyacA�sA� olan bu adam, Azahina��e birlikte A�alA�AYmayA� teklif eder. ArtA�k bir boyacA� olarak A�alA�AYmaya baAYlayacak olan Azahin iA�in bu durum, renkleri tanA�yacaAYA� bir okul olur.
Azahin: a�?Renkleri, boyacA�lA�k yaparken tanA�dA�ma�?
Azahin, boyacA� ustasA� ile A�alA�AYA�rken renkleri tanA�maya baAYlar ve bu durumdan A�ok heyecanlanA�r. A�alA�AYA�rken dikkatle izlediAYi ustasA�, somaki ve maun desenler yapmakta ve yaAYlA� boya kullanmaktadA�r. AltA� ay A�alA�AYtA�ktan sonra, kA�ye ziyaret iA�in giden Azahin, yanA�nda gA�tA?rdA?AYA? toz boyalar ile evlerini boyamak istediAYini sA�yler, ancak bir vesileyle Azahina��i evden uzaklaAYtA�ran annesi, tA?m boylarA� evin yanA�ndan geA�en kA?A�A?k dereye boca eder. Eve dA�nen Azahin gA�rdA?AYA? manzara karAYA�sA�nda gA�z yaAYlarA�nA� tutamasa da suya karA�AYan renklerden gA�zA?nA? alamaz. KA�yden ustasA�nA�n yanA�na dA�nen Azahin, parmaklarA�yla yaAYlA� boya kullanarak, bulduAYu kartonlara resimler yapmaya baAYlar. Azahin, a�?Renkleri boyacA�lA�k yaparken tanA�dA�m ve yaptA�AYA�m resimleri sokaklarda sergilemeye baAYladA�m. Daha sonra kardeAYlerimle birlikte PolatlA�a��da A�alA�AYA�rken de inAYaat boyalarA�yla resim yapar ve sokakta sergilerdim. Uzun zaman bA�yle A�alA�AYtA�m ve daha sonra Bursaa��ya gA�A� ettima�? diyor.
a�?A�oban, sen ya ressamsA�n ya da boyacA�sA�na�?
Bir yandan yaAYlA� boya resimler yaparken, bir yandan da sergi aA�maya baAYlayan Azahin, 1972 yA�lA�nda TA?rk-A�AY Genel Merkezia��nde ilk galeri sergisini aA�acaktA�r. Azahin, bu sergiye dair AYunlarA� anlatA�yor, a�?Ben, o zamanlar yaptA�AYA�m resimleri reklam vermek iA�in BaAYkent Dergisia��ne gitmiAYtim. Derginin sahibi Tahsin Bey hikayemi dinleyince bunun muazzam bir haber olduAYunu sA�yledi ve dA�nemin bA?yA?k gazetelerine telefon ederek randevular aldA�. RA?zgarlA� Sokaka��taydA�, unutmuyorum. A�lk haberim A�A�ktA�AYA�nda A�ok duygulanmA�AYtA�m; Adalet Gazetesia��nde a�?Leonardo gibi bA?yA?k bir ressam olacaAYA�ma�? baAYlA�AYA�yla A�A�kmA�AYtA�. Beni de Tahsin Beya��e getiren, TRT yazarlarA�ndan Mehmet A�sa Karacaa��ydA�, hakkA�mda A�ok yazA� yazmA�AYtA�. Bir yandan inAYaatlarda yaAYlA� boya yapA�p, bir yandan da sergi aA�A�nca, gazete haberlerinde A�A�kan isim, benimle bA?tA?nleAYti ve A�oban Ressam olarak anA�lmaya baAYladA�m. Fakat kendimi eksik gA�rA?yordum ve hayatA�mA� resme vermek istiyordum. Oysa resim ve inAYaat arasA�nda bA�lA?nA?yordum. Dedim ki, a�?A�oban, sen ya boyacA�sA�n ya da ressamsA�n; birini seA�!a�� RessamlA�AYA� seA�tim ve Bursaa��da kapA� kapA� dolaAYA�p, yaptA�AYA�m kA?A�A?k tablolarA� satmaya baAYladA�m. AzansA�ma ilk gA?n profesA�r bir kadA�n beAY tane tablomu aldA� ama ertesi gA?n baktA�m ki insanlar yabancA� kiAYileri evlerine almaktan A�ekiniyorlar. Ben de iAY yerlerine gitmeye karar verdim ama orada alay eden insanlar oldu, herkes sanattan anlamA�yor ki... Ben de sanayiye gitmeye ve oradaki patronlarla temas kurmaya baAYladA�m. Kendilerine biraz daha yetiAYtirmiAY insanlar olduklarA� iA�in daha iyi karAYA�lA�yorlar ve resimlerimi de alA�yorlardA�. TablolarA�mA� satarak yaAYamaya baAYlamA�AYtA�m.a�?
AtA�lyedeki eAYyalarA�mA� satA�p, o parayla Parisa��e gittim
DoAYada ve Bursa sokaklarA�nda A�alA�AYan A�oban Ressam, bir atA�lye de aA�A�nca, giderek etrafA�nda insanlar toplanmaya baAYlamA�AY. ArtA�k tanA�nan bir ressam olma yolundadA�r. Ancak A�oban Ressam, bununla yetinmez ve Parisa��e gitmeyi kafasA�na koyar. AtA�lyesindeki her AYeyi satan A�oban Ressam, Parisa��e gider ama bu ilk gidiAYinde sadece bir ay kalA�r. Paris macerasA�nA� AYu sA�zlerle anlatA�yor, a�?A�lk gidiAYimde bir ay kaldA�m ama cesur davranmadA�m. O dA�nemde dA?nyanA�n her yerinden sanatA�A�lar vardA� orada, dA?AYA?nA?n yalnA�z Parisa��te 200 bin ressam vardA� ve onlarA�n iA�inde resimler satmak, galerilerle iletiAYim kurmak hayli zordu. Ben de TA?rkiyea��ye dA�ndA?m, tekrar hazA�rlA�k yaptA�m ve bu kez kendime daha fazla gA?venerek gittim. 1983 ile 1987 arasA�nA� orada geA�irdim. Parisa��te tablo satmak A�ok zordu. Portre A�izip, A�srarcA� olmak ve satmaya A�alA�AYmak benim karakterime gA�re deAYildi. Ben de sokaklarda yaAYlA� boya A�alA�AYmaya baAYladA�m, mesela bir kafenin A�nA?ne gidiyor, onu A�n plana alA�p, arka fonda da o tarihA� sokaAYA� A�alA�AYarak, kafe sahiplerine tablo satA�yordum. ParamA� bA�yle kazandA�m ve sA?rekli A�alA�AYarak, yabancA� ressamlarA� izleyerek kendimi geliAYtirdim.a�?
A�ki ay boyunca kA�pek mamasA� yemiAYim
Paristea��ki anA�larA�nA� da paylaAYan A�oban Ressam, Parisa��te A�ok yaAYmur yaAYdA�AYA�nA� ve elindeki paranA�n bir kA�smA�nA� Bursaa��daki ailesine yollayA�p, bir kA�smA�yla da resim malzemesi aldA�ktan sonra elinde 1 Frank kaldA�AYA�nA� anlatA�yor. A�oban Ressam, a�?Tam yirmi gA?n yaAYmur yaAYdA� ve tabii o sA?rede sokaAYa A�A�kamazsA�n, ressamlar sokaAYA�nda portre de A�izemezsin. Elimde kalan 1 Frank ile bir baget ekmeAYi bile alamazsA�nA�z. Daha A�nce toptan aldA�AYA�m gA�dalarla besleniyordum ama tuhaftA�r ki, moralim A�ok yA?ksekti. HiA� kafaya takmadA�m ve yirminci gA?nA?n sonunda, gA?neAY aA�tA�. Montmarte SokaAYA�a��nA�n yanA�ndaki pansiyonda kalA�yordum, sokaAYa A�A�ktA�m ve 1000 Frank kazandA�m, hiA� unutmam...
Bir de Parisa��teki TA?rk ve yabancA� ressamlarla birlikte doAYaya A�A�ktA�k, herkes yiyeceAYini aA�tA�, ben de iki tane konservemi aA�tA�m. Millet bana bakmaya baAYladA�, yabancA�lar sormuAY. TA?rk arkadaAYA�m a�?Bu ne?a�� dedi. a�?Konserve, yiyeceAYima�� dedim. a�?Ulen, bu kA�pek mamasA�a�� dedi. A?stA?nde de yazA� var ama resim yok, bende de dil yok. a�?Ben bunu iki aydA�r yiyoruma�� dedim. Bilmeden yediAYim o mama, normal konservelerden daha pahalA�ydA� hem de A�ok lezzetliydi.a�?
Bursaa��da Ressamlar SokaAYA�
TA?rkiyea��de, Bursaa��ya dA�ndA?kten sonra Montmarte SokaAYA� gibi bir sokak oluAYturmak isteyen A�oban Ressam, belediyeye mA?racaat etmiAY. Kendisiyle beraber 40 ressamA� da yanA�na alan A�oban Ressama��a, Ali Osman SA�nmez isimli zengin bir kiAYi sokaAYA� hibe etmiAY ve resmi tA�renle aA�A�lan sokak, 20 yA�l A�alA�AYmA�AY. A�oban Ressam, a�?Paristea��ki Montmarte SokaAYA� 60 yA�lda oturmuAY. TA?rkiyea��de ben yA�llardA�r Sanat SokaAYA� yapA�yorum ama bizde tam oturamA�yor A�A?nkA? alt yapA� yok. Toplumun sanatla A�ok ilgisi yok, hem de satA�n alan az. Resimler satA�lmayA�nca da daAYA�lmak kaA�A�nA�lmaz oluyor ne yazA�k ki...a�? diyor. DoAYayA�, insanlarA� ve gelenekleri ancak sanat yoluyla gelecek kuAYaklara aktarabileceAYimizi dA?AYA?nen A�oban Ressam, dA?nyaya bir bA?tA?n olarak ve ortak evimiz olarak bakmak gerektiAYini, gA?nA?n birinde sA�nA�rlara ihtiyaA� kalmayacaAYA�nA� ve sanata daha fazla deAYer verilmesi gerektiAYini sA�ylA?yor. A�oban Ressam, a�?Sanatla dA?nyada sevgisi artar, barA�AY, kardeAYlik olur. GA?zel AYeylerle uAYraAYA�rsan, karAYA�ndaki de A�yle olur. Psikolojiyi gA?A�lendirir, insana gA?ven kazandA�rA�r sanat. Mesela emekli olduktan sonra resme baAYlayan insanlarda bunu gA�zlemleyebilirsiniz. Resmin de temeli doAYadA�r. DoAYada olmak, bizim hayatA�mA�za da yansA�yor. Mesela oradaki dikkat, araba sA?rmemizi etkiliyor. Daha titiz oluyorsunuz trafikte de bir insanA� gA�zlemlerken de... DoAYa size bunlarA� katA�yor ama siz de doAYayA� resmederken ona kendinizden bir AYeyler katA�yorsunuz. Ressam, doAYada izlediAYini deAYil, hissettiAYini resmeder ve kattA�AYA� bu duygular onun resmine bir karakter kazandA�rA�r. BugA?n Van Gogh denildiAYinde, Fikret Mualla ya da Fikret Otyam denildiAYinde, akla belli tarz resimler geliyorsa, nedeni budur. Resme kiAYiliAYin yansA�tA�lmasA� ise zamanla oluAYura�? diye anlatA�yor.
FA�rA�alarA�mla gizli bir diyaloAYum var
A�oban Ressam, eski fA�rA�alarA�nA� atmadA�AYA�nA� ve bA?yA?k bir kovanA�n iA�inde tuttuAYunu belirtiyor. Ressam, a�?DA?nyada nereleri gezdiniz? diye sorarA�m fA�rA�alarA�ma, onlarla aramda gizli bir diyaloAYum, bir tA?r baAYA�m var. Hatta bir televizyon programA�na gA�tA?rmA?AYtA?m, AYaAYA�rmA�AYlardA�. Bir ara boyalarA�mA� da saklA�yordum, A�ok yer tutunca vazgeA�tim. Ben tA?m renkleri severim ve daima karA�AYA�m yaparA�m. Bir tablom az renkli gibi gA�zA?kse de aslA�nda iA�inde A�ok renk vardA�r.a�?
TA?m dA?nyada eserlerinin olduAYunu belirten A�oban Ressam, bugA?ne kadar 12 binin A?zerinde deseni ve yaAYlA� boya A�alA�AYmasA� olduAYunu sA�ylA?yor. GA?nde beAY saat A�alA�AYtA�AYA�nA� dile getiren A�oban Ressam, gA?n A�AYA�AYA�nda A�alA�AYtA�AYA�nA� ve ilhamA�nA� da doAYadan aldA�AYA�nA� kaydediyor.
Bir ressamA�n temelinin doAYa olduAYunu vurgulayan A�oban Ressam, a�?Azimdi A�ocuklarA� hiA� doAYaya A�A�karmadan soyut resim A�AYretiyorlar. Bu doAYru bir yA�ntem deAYil. A�ocuklara A�nce doAYayA� ve resmi sevdirmelisiniz. A�lkokulda nota gerek yok, sadece uAYraAYsA�n. KA�rA�k not alA�nca bir daha resim yapmak istemez o A�ocuk. Empresyonizm gibi akA�mlara, akademilerde a�?eski resimler yapA�ldA� ve dA�nemi geA�tia�� diye bakA�lmamalA�; resmin temeli budur. Madem her dersin bir temeli varsa ve A�AYretiliyorsa, bu resim iA�in de geA�erli olmalA�. Modern akA�m dA?nyada A�nemli, ara ara ben de soyut A�alA�AYA�yorum ama bir ressam, resim sanatA�nda temeli olmadan moderne baAYlarsa, kalA�cA�lA�AYA� olmaz, uA�ar gider. EAYer temeli olursa, soyutu da sonradan kendisine daha A�ok yakA�AYtA�rabilir.
Son zamanlarda ne yazA�k ki sanatA�A�lar yalnA�z kaldA�, resimler alA�nmA�yor, basA�nda yeterince ilgi gA�rmA?yorlar. Resimleri alA�nmazsa, o sanatA�A� malzemelerini nasA�l alacak? Eskiden liderler sergilere gelirdi. Ecevit sergime gelmiAYti, kendisine bir tablo hediye etmek istemiAYtim. Bana, a�?SanatA�A�dan hediye alA�nmaz, satA�n alA�nA�ra�� diyerek, dA�rt tablomu almA�AYtA� ve A�rtA?lA? A�denekten A�demiAYlerdi. Rahmetli A�nA�nA? ve A�zal da sergimi ziyaret eden liderler arasA�ndaydA�. GeA�en gA?n CumhurbaAYkanA�mA�zA�n a�?sanatA� A�n plana A�A�karmayalA�za�� sA�zA?nden de umutlandA�m. KeAYke politikacA�larA�n gittikleri A?lkelerde kendilerine eAYlik eden ozanlar, ressamlar ve bilim insanlarA� da olsa ve kendi gA�rdA?klerini A?lkelerine yansA�tabilirlerdi. SanatA�A�nA�n danA�AYmanlA�AYA� aydA�nlatA�ra�? diyor.
Editör: TE Bilisim
