Agnostisizm, Tanrı'nın, evrenin mutlak kökeninin ya da doğaüstü gerçekliklerin bilinip bilinemeyeceği konusunda kesin bir bilgiye ulaşılamayacağını savunan felsefi bir görüştür. Ateizmle karıştırılsa da, agnostisizm tanrının varlığına ne inanır ne de onu tamamen reddeder; bunun yerine "bilinemeyeceğini" öne sürer.
Agnostisizm Nedir?
Kelime kökeni Yunanca a-gnostos yani "bilinemez" anlamına gelir. İlk kez 19. yüzyılda biyolog Thomas Henry Huxley tarafından sistematik bir şekilde tanımlanmıştır. Huxley, insan aklının Tanrı’nın ya da metafizik gerçekliğin doğası hakkında kesin bilgi edinmesinin imkânsız olduğunu savunmuştur.
Agnostisizm; hem teistik inanç (Tanrı’nın varlığı) hem de ateistik inanç (Tanrı’nın yokluğu) karşısında nötr bir pozisyonda durur.
Agnostisizmin Temel Özellikleri
-
Kesin inanç yerine şüpheci yaklaşım
-
Metafizik sorulara karşı tarafsızlık
-
Kanıta dayalı bilgi arayışı
-
Dinî ya da ateist dogmaları reddetme
Agnostisizm ile Ateizm Arasındaki Fark Nedir?
| Özellik | Agnostisizm | Ateizm |
|---|---|---|
| Tanrı’nın varlığına inanır mı? | Belirsiz / bilinemez der | Hayır, yoktur der |
| Epistemolojik yaklaşım | Şüpheci ve tarafsız | Yokluğu savunur |
| İnanç temeli | Bilginin sınırlılığı | Tanrı’nın varlığının çürütülebilirliği |
Özetle: Ateist, Tanrı’nın olmadığını düşünürken; agnostik, bu konunun bilinemez olduğunu savunur.
Agnostisizmin Türleri Nelerdir?
-
Zayıf (geçici) agnostisizm:
Bilgimizin şu an yetersiz olduğunu, gelecekte bilgi edinilebileceğini savunur. -
Güçlü (kalıcı) agnostisizm:
Tanrı veya metafizik gerçeklik hakkında bilgi edinmenin insan doğası gereği mümkün olmadığını söyler. -
Teistik agnostisizm:
Tanrı’ya inanır ama onun doğası veya müdahaleleri hakkında bilgi edinilemeyeceğini savunur. -
Ateistik agnostisizm:
Tanrı’ya inanmaz ama Tanrı’nın yokluğunun da kesin olarak bilinemeyeceğini kabul eder.
Agnostis Düşünürlerden Bazıları
-
Thomas Huxley – Agnostisizmin kurucusu olarak bilinir.
-
Bertrand Russell – Agnostisizmi rasyonel bir pozisyon olarak savunur.
-
Carl Sagan – Bilimsel şüpheciliğiyle agnostik yaklaşıma yakındır.
-
Richard Dawkins – Kendini "spektrumda ateist-agnoistik arasında" tanımlar.
Agnostisizmle İlgili En Çok Sorulan Sorular
1. Agnostikler Tanrı’ya inanır mı?
Hayır. Tanrı’nın var olup olmadığı hakkında kesin bir görüş belirtmezler.
2. Agnostisizm bir din midir?
Hayır. Agnostisizm bir inanç değil, bilgiye ve bilinemezliğe dair felsefi bir görüştür.
3. Agnostik bir kişi ibadet eder mi?
Genellikle hayır. Çünkü ibadet, bir inanca dayanır. Ancak bazı agnostikler kültürel sebeplerle ibadet edebilir.
4. Agnostisizm ve deizm aynı mı?
Hayır. Deistler Tanrı’ya inanır ama dinî vahiyleri reddeder. Agnostikler ise Tanrı hakkında hiçbir kesin bilgiye sahip olunamayacağını savunur.
5. Agnostik olmak inançsız olmak mı demektir?
Kesin olarak değil. İnançtan ziyade "bilgi" üzerine nötr bir tutumdur.
Günümüzde Agnostisizmin Yeri
Modern dünyada özellikle bilimsel düşünceye yakın bireyler arasında agnostik yaklaşım yaygınlık kazanmaktadır. Din ve inanç konularında tarafsız kalmak isteyenler için agnostisizm, mantıklı ve entelektüel bir zemin sunar.
