Artçı deprem, bir bölgede meydana gelen büyük (ana) depremin ardından, aynı bölgede ya da yakın çevresinde oluşan daha küçük ölçekli depremlerdir. Bu depremler, ana depremin oluşturduğu fay kırığının yeniden dengelenmesisürecinde ortaya çıkar. Ana depremin ardından yer kabuğu tam anlamıyla istikrara kavuşmadığı için, enerji boşalmaları devam eder ve bu da artçı sarsıntılara yol açar.
Artçı Depremlerin Özellikleri
Artçı depremler birkaç saniyeden birkaç aya, hatta bazen yıllara kadar sürebilir. Özellikle çok büyük depremlerin ardından artçıların etkisi daha uzun sürebilir.
-
Genellikle ana depremden daha küçük şiddette olur.
-
Sayıları birden fazla olabilir. Yüzlerce, hatta binlerce artçı sarsıntı yaşanabilir.
-
Artçılar, ana şokun ardından en yoğun ilk 24 saat içinde görülür, ardından sıklığı ve şiddeti giderek azalır.
-
Aynı fay hattı üzerinde meydana gelirler.
Artçı Deprem ile Ana Deprem Arasındaki Farklar
| Özellik | Ana Deprem | Artçı Deprem |
|---|---|---|
| Büyüklük | Daha büyük | Daha küçük |
| Oluş Zamanı | İlk ve ana sarsıntı | Ana depremden sonra |
| Etki Alanı | Geniş | Sınırlı (genellikle ana depremin çevresi) |
| Sıklık | Genellikle bir defa | Çok sayıda olabilir |
Artçı Depremler Ne Kadar Sürer?
Artçı depremlerin süresi, ana depremin büyüklüğüne ve bölgenin jeolojik yapısına göre değişir. Örneğin:
-
5.0 – 6.0 büyüklüğünde bir depremin ardından birkaç hafta boyunca artçı depremler hissedilebilir.
-
7.0 ve üzeri büyüklükteki depremlerden sonra ise artçılar aylarca hatta yıllarca sürebilir.
Örnek: 2023 Kahramanmaraş merkezli 7.7 büyüklüğündeki depremin ardından yüzlerce artçı deprem yaşanmış ve bölge halkı aylarca bu sarsıntılarla yaşamıştır.
Artçı Depremler Tehlikeli Midir?
Evet, artçı depremler tehlikeli olabilir. Özellikle yapısal hasar almış binalar için risk çok daha fazladır. Ana depremde zayıflayan yapılar, artçılarda tamamen çökebilir. Bu nedenle uzmanlar, büyük bir depremin ardından riskli binalara girilmemesi gerektiğini vurgulamaktadır.
Artçı Depremlerde Oluşabilecek Tehlikeler:
-
Yıkılmış ya da hasarlı binaların çökmesi
-
Toprak kaymaları ve heyelanlar
-
İnsanlar arasında panik ve yaralanmalar
-
Elektrik, gaz ve su altyapılarında hasarlar
Artçı Depremlerden Korunmak İçin Ne Yapılmalı?
1. Hasarlı Yapılardan Uzak Durun
Ana depremin ardından binanız hasar aldıysa, artçı depremler için o yapıya girmemek gerekir. Uzman ekipler binayı kontrol etmeden kesinlikle kullanıma açılmamalıdır.
2. Acil Durum Çantasını Hazır Tutun
Artçıların devam etme ihtimaline karşı acil durum çantası her an erişilebilir bir yerde olmalıdır.
3. Güvenli Toplanma Alanlarını Bilin
Artçı sarsıntılar sırasında tahliye gerekebilir. Yaşadığınız yerdeki afet toplanma alanlarını önceden öğrenin.
4. İnşaat Güvenliğine Dikkat Edin
Yapılarınız depreme dayanıklı değilse, uzman mühendislerle görüşerek güçlendirme yapılmalıdır.
Artçı Depremler Ne Zaman Biter?
Bu sorunun net bir cevabı yoktur. Ancak uzmanlar, artçıların şiddetinin ve sıklığının zamanla azaldığını belirtmektedir. Genel olarak artçı depremler birkaç hafta içinde azalmaya başlar, ancak bazı bölgelerde aylarca sürebilir. Artçıların tamamen sona erdiği, sismik hareketlerin durduğu ancak uzun süreli gözlemlerle anlaşılabilir.
Depremler ve Artçıların Takibi Nasıl Yapılır?
Türkiye’de artçı depremler başta AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) ve Kandilli Rasathanesi tarafından takip edilmekte ve halka duyurulmaktadır. Bu kurumların mobil uygulamaları ve internet siteleri üzerinden canlı deprem verileri izlenebilir.
Ayrıca uluslararası kurumlar da (USGS gibi) büyük depremler ve artçıları küresel ölçekte takip eder. Bu veriler, halkın doğru bilgiye ulaşması açısından önemlidir.
Artçı depremler, ana depremin ardından gelen doğal ve beklenen süreçlerdir. Ancak bu süreç, hayati riskler taşıyabilir. Bu yüzden artçıları küçümsememek, güvenli yapılarda bulunmak ve afet bilincine sahip olmak büyük önem taşır.
Her birey, deprem bilincini artırmalı, artçılara hazırlıklı olmalı ve uzmanların yönlendirmelerine göre hareket etmelidir. Unutulmamalıdır ki, artçı depremler ana şok kadar zarar verebilir, özellikle de sağlam olmayan yapılarda.
