Edilgen Ne Demek?

"Edilgen" kelimesi, Türkçede dil bilgisi açısından önemli bir yere sahip ve genellikle fiillerle ilişkilendirilir ve cümlede öznenin etkin değil, etki altında olduğunu anlatan bir yapıyı ifade eder. Edilgen, aynı zamanda pasif yapılar olarak da bilinir ve bir eylemin özne tarafından değil, bir başkası tarafından yapıldığını gösterir. Peki, edilgen kelimesi tam olarak ne demek ve nasıl kullanılır?

Edilgen (Pasif) Yapılar

Edilgen, dil bilgisi açısından pasif yapı olarak tanımlanır. Edilgen fiiller, öznenin eylemi gerçekleştiren değil, eylemin hedefi olduğunu gösterir. Yani özne, fiilin etkisini yaşayan taraf olur. Örneğin, "Kitap okundu" cümlesinde, "okunmak" fiili edilgendir. Burada kitabı okuyan kişi belirtilmemiştir ve kitap eylemin etkisini yaşayan taraf olur.

Edilgen Yapıların Kullanımı

Edilgen yapılar, Türkçede fiilin anlamını değiştirmeden öznenin eylemi yapmadığını, bir başkası tarafından yapıldığını ifade eder. Bu tür yapılar, özellikle belirsizlik ya da nesneyi ön plana çıkarmak amacıyla tercih edilir.

Edilgen Cümle Örnekleri

Bu örneklerde, fiilin etkisini yaşayan özne (kapı, ev, mektup, çalışmalar) belirtilmiştir, ancak eylemi kimin yaptığına dair bilgi verilmemiştir.

Edilgen Yapının Kullanıldığı Alanlar

Edilgen yapılar, özellikle yazılı dilde sıkça kullanılır. Özellikle bilimsel metinlerde, resmi yazılarda ve haber dilinde edilgen yapılar daha yaygın olarak tercih edilir. Bunun nedeni, öznenin kim olduğunun çok da önemli olmadığı, daha çok olayın kendisinin ön plana çıkarılmak istendiği durumlardır.

Örneğin bir haber metninde, "Yeni yasa çıkarıldı" ifadesi kullanılabilir. Burada yasanın kim tarafından çıkarıldığı belirtilmemiştir, önemli olan yasadır ve ona verilen eylemdir.

Edilgen ve Etken Arasındaki Fark

Edilgen ve etken fiiller arasındaki fark, eylemi gerçekleştiren kişi ile eylemin etkisini yaşayan kişi arasındaki ilişkidir. Etken cümlede özne eylemi gerçekleştirirken, edilgen cümlede özne eylemi yaşamaktadır.

  • Etken: "Ali kitabı okuyor." (Ali eylemi gerçekleştiren kişidir.)

  • Edilgen: "Kitap okunuyor." (Kitap eylemin etkisini yaşayan, özne olan kişidir.)

Edilgen Fiil Ekleri

Türkçede fiillerin edilgen hale gelmesi için "-il" veya "-in" ekleri eklenir. Örneğin:

  • Yazmak → Yazılmak

  • Okumak → Okunmak

  • Temizlemek → Temizlenmek

Bu ekler, fiilin edilgen hale gelmesini sağlar ve cümlede öznenin eylemi değil, eylemi yaşayan taraf olduğunu ifade eder.

Muhabir: Kağan Karacehennem