Baklavaların ve diğer tatlıların olmazsa olmazlarından Antep fıstığı üretiminde Amerika ve İran'dan sonra üçüncü sırada olan Türkiye, sulanabilen arazisini artırarak "yeşil altın" olarak da nitelendirilen ürünün üretiminde dünya lideri olmaya hazırlanıyor

HALİT DEMİR - Adeta değeri altınla yarışan ve gastronomi tatlılarında kullanılan kuruyemişlerde ilk sırayı alan Antep fıstığı, dünya sıralamasında gözünü zirveye dikti. Türkiye'nin en verimli arazilerinin bulunduğu Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde özellikle Şanlıurfa, Gaziantep, Siirt ve Mardin çiftçisinin gözde ürünlerinden olan Antep fıstığı rekoltesi 2018 yılına göre yüzde 208 artışla 240 bin ton civarına ulaştı. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünün (FAO) verilerine göre, Antep fıstığı üretiminde ABD ve İran'ın ardından üçüncü sırada yer alan Türkiye'de geçen yıl rekolte 78 bin ton olarak gerçekleşti. Türkiye'de 2000'li yıllarda 2 milyon dekar olan Antep fıstığı üretim alanı son 18 yılda yüzde 50'den daha fazla artarak 3,2 milyon dekara yükseldi. Halen bölge genelinde tarıma elverişli olmayan üçüncü sınıf kıraç araziler de fıstık bahçelerine dönüştürülüyor. Her geçen yıl fiyatların yükselmesiyle çiftçiler, tarıma elverişli olmayan arazilerini fıstık bahçesine dönüştürerek aile bütçesine katkı sağlarken Türkiye’nin de fıstık üretiminde dünyada lider olmasına katkı sağlıyor. Yaklaşık 7 yılda yetişen Antep fıstığı ağaçları son yıllarda artan fiyatı nedeniyle Güneydoğulu çiftçilerin gözdesi durumunda. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında bölgede bulunan toprakların suyla buluşturularak ekilebilir Antep fıstığında verim iki kat artabiliyor. Antep fıstığı üretiminde dünya üçüncüsü olan Türkiye, kendisinden 3 kat daha fazla fıstık üretim alanına sahip olan Amerika'yı ardından da yer altı su sıkıntısı çeken ve çoğu ürününe ambargo konan İran'ı geride bırakarak dünyanın bir numaralı tedarikçisi olabilmenin hesabını yapıyor. 2018 yılında 111 milyon 624 bin dolar ihraç edildi Türkiye'nin Antep fıstığı ihracatı, 2019 yılının 10 ayında 111 milyon 624 bin dolara ulaştı. Fıstık ihracatında 2018 yılı ihracat rakamı aşıldı. Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri (GAİB) verilerine göre, 2018 yılında 105 milyon 659 bin dolarlık Antep fıstığı ihracatı yapıldı. 2019 yılının 10 aylık döneminde ise geçen yılın rakamları aşılarak 93 ülkeye yapılan ihracatta 111 milyon 624 bin dolarlık gelir elde edildi. İhracat yapılan ülkeler arasında İtalya, Almanya, Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Fransa, ABD, Kuveyt, Libya, Birleşik Krallık, Avusturalya, Kanada, Romanya, Tayland, Panama, Danimarka, İsrail, Yunanistan ve Japonya da yer aldı. Antep fıstığı ihracatında ilk sırayı 1 milyon 559 bin tonla İtalya aldı. Bu ülkeyi 1 milyon 37 bin tonla Almanya ve 662 bin tonla Beyaz Rusya izledi. İhracat rakamları üreticiyi sevindirdi Şanlıurfa Ticaret Borsası Meclis Başkanı İsa Kızıldemir, ihracat rakamlarının yüksek olmasının sevindirici olduğunu belirtti. Fıstıkta bir yıl rekoltenin yüksek, bir sonraki yıl ise düşük olduğunu anlatan Kızıldemir, şöyle konuştu: "Fıstık ihracatının yüksek olması, Türkiye ve üreticiler için çok sevindirici bir durum. Bu yıl fıstık rekoltesi düşüktü, önümüzdeki yıl herhangi bir doğa olayı olmazsa yüksek rekolte bekliyoruz. İnşallah önümüzdeki yıl ihracat miktarımız daha da artacak. Şanlıurfa, Türkiye'de en fazla fıstık üretiminin olduğu şehir. Ürettiği fıstıkları hem yurt içine hem de yurt dışına satıyor." "2 bin ton üretim yaptık" Şanlıurfa'daki tesisinde fıstık işletmeciliği yapan Mehmet Kaya ise, dedesinden öğrendiği fıstık işlemeyi 40 yıldır sürdürdüğünü belirtti. Fıstık sektöründe 2019 yılının güzel geçtiğini, Dünyanın bir çok ülkesine de fıstık ihracatına hazırlandıklarını vurgulayan Kaya, şunları söyledi: "2018 yılında yaklaşık 2 bin ton üretim yaptık, hem iç fıstık hem de kabuklu olarak hazırladığımız bu üretimleri iç piyasaya ve ihracatçı firmalar aracılığıyla yurt dışına gönderdik. Almanya, Fransa, İran, Kırgızistan ve Özbekistan'a gönderdik. 2019'un ihracatı güzel gidiyor, her sene İran'dan alırdık, 2019'da İran bizden mal aldı. Başta Almanya, Fransa, İtalya, Kırgızistan'a gönderdik." Bu sezon yüksek verim bekleniyor Antep fıstığında bu sezon rekoltenin yüksek olacağı tahmin ediliyor. Uzmanlar, bölgede bahar ve yaz döneminde yüksek seyreden hava sıcaklıkları nedeniyle üründe verim kaybı yaşanmaması için üreticilere dikkatli olmalarını tavsiye ediyor. Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürü Nevzat Aslan, Rekoltenin en az 240 bin ton ve daha yukarı olacağın ve bu yılın fıstık 'var yılı' olacağı için piyasanın hareketlenmesini ve fiyatlardaki yükselmenin esneyeceğini belirtti. Antep fıstığının, getirisi dolayısıyla bölge halkı için önemli bir tarım ürünü olduğunu belirten Aslan, "Her yıl üretim alanı yüzde 10-15 artmakta. Şu an ortalama 4 milyon dekara yaklaştık. Kahramanmaraş'tan başlayıp Batman'a kadar devam eden bu hatta üretim her yıl artıyor." dedi. Bu üründe rekoltenin artması için Tarım ve Orman Bakanlığının yıl içinde çeşitli çalışmalar yaptığını anlatan Aslan, şöyle konuştu: “Yurt genelinde 2018'de 240 bin ton, geçen yıl ise en az 240 bin ton ve daha yukarı olacağını tahmin ediyoruz. Bu sezon 'var yılı' olacağı için piyasanın hareketlenmesini ve geçen sene fiyatlardaki yükselmenin esnemesini bekliyoruz." dedi. Verimi artırmak için sulamaya dikkat Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ali Rıza Öztürkmen de fıstığın her geçen yıl Türkiye için daha da önemli bir stratejik bitki haline geldiğini söyledi. Fıstığın dalgalı bir üretim yapısına sahip bulunduğunu, bir yıl veriminin yüksek, sonraki yıl ise düşük olduğunu dile getiren Öztürkmen, bu yılın fıstıkta verim senesi olduğunu ifade etti. Öztürkmen, sıcak ve kurak dönemde fıstığın sulanmasının rekolteyi olumlu etkileyeceğine işaret ederek, "Şu an sulamaya ihtiyacımız yok, önümüzdeki günlerde mevsim kurak giderse ve üreticilerimiz fıstık ağaçlarına sulama yapabilirlerse çok iyi olur. Fıstıkta budama, sulama, gübreleme gibi işlemlerle üreticilerimiz verimi daha da artırabilirler." dedi. Şanlıurfa’da fıstık üretimi yapan Mehmet Humde Demir de bu sezonun kendileri için fırsat olduğunu belirterek, "Biz gerekli tüm bakımlarımızı ve ilaçlamalarımızı yaptık. Bu ağaçlara gerçekten büyük emek veriyoruz. Ağustos başlarında mahsulü toplamaya başlayacağız. Allah'tan bir mani çıkmazsa bu yıl yüzümüz gülecek" dedi. Fıstık üreticisinin korkulu rüyası “dolu” Fıstık üreticileri dolu yağışlarından endişeli. Dolu yağışlarının ardından verim yarı yarıya düşüyor. Fıstık üreticilerinden Mustafa Kırmızı, bahar aylarında dolu yağışından endişe duyduklarını söyledi. Dolu yağışlarında verimin yarı yarıya indiğini dile getiren Kırmızı, “Her yıl dolu yağmaması için dua ediyoruz. Dolu yağdığında fıstık salkımları kırılır ve verim düşer. Bu yıl Şanlıurfa’nın Bozova ve Hilvan ilçelerinde dolu yağışı nedeniyle birçok fıstık bahçesi zarar gördü. Binbir emekle baktığımız fıstık bahçelerimize dolu yağmaması için dua ediyoruz” diye konuştu.