İnsan Hakları Derneği (İHD) Merkezi Hapishaneler Komisyonu, cezaevlerindeki hasta mahpuslara ilişkin 2025 yılı raporunu açıkladı. Derneğe yapılan başvurular, avukat görüşmeleri, mektuplar ve cezaevi ziyaretlerinden elde edilen bilgilerle hazırlanan rapor, Diyarbakır Şubesi'nde kamuoyuyla paylaşıldı.
Raporda, Türkiye genelinde 395 açık ve kapalı cezaevinde toplam 403 bin 60 tutuklu ve hükümlü bulunduğu belirtilirken, en az bin 412 mahpusun çeşitli sağlık sorunları yaşadığı kaydedildi. Bu mahpusların 161’inin kadın, bin 251’inin ise erkek olduğu ifade edildi.
Durumu ağır kabul edilen 335 mahpusun 230'unun tek başına yaşamını sürdüremediği, 105'inin ise günlük yaşamda desteğe ihtiyaç duyduğu aktarıldı. Ayrıca 188 mahpusun sağlık durumlarının sürekli izlenmesi gerektiği vurgulandı.
Rapor, hasta mahpuslar arasında kanser, kalp, böbrek, karaciğer rahatsızlıkları, ruh sağlığı bozuklukları, tüberküloz, KOAH, diyabet gibi ciddi hastalıkların yaygın olduğunu ortaya koydu. Aynı zamanda ortopedik, görme ve işitme engelli mahpuslara da dikkat çekildi.
Raporda öne çıkan bazı tespitler
- Mahpusların hastaneye sevkleri insan onuruna aykırı koşullarda yapılan ring araçlarıyla gerçekleştiriliyor, bu durum özellikle kronik rahatsızlıkları bulunanlar için ciddi risk oluşturuyor.
- Ring araçlarında yaz aylarında klima açılmaması, kışın ısınma sağlanmaması ve hijyen koşullarının kötü olması hastalıkları tetikliyor.
- Kelepçeli muayene uygulaması ile hasta-doktor gizliliği ihlal ediliyor.
- Mahpuslar revire çıkarılmada ve ileri seviye hastanelere sevklerde aylarca bekletiliyor.
- Cezaevlerinde temiz suya ve yeterli besleyici gıdaya erişimde ciddi sorunlar yaşanıyor.
- Mahpuslar sağlıksız plastik kaplarda yemek yemek zorunda kalıyor, metal kap talepleri reddediliyor.
- Yüksek güvenlikli cezaevlerinde hasta ve engelli mahpusların tek kişilik hücrelerde tutulması yaşam hakkı ihlallerine yol açıyor.
İHD raporunda çözüm önerileri de sıralandı:
- Tedavisi cezaevi koşullarında mümkün olmayan mahpusların infazları acilen durdurulmalı.
- Ağır hasta mahpuslar tam teşekküllü hastane raporlarıyla serbest bırakılmalı.
- Cezaevlerinde sağlık personeli artırılmalı, hastane sevkleri ambulanslarla yapılmalı.
- Sağlık gerekçesiyle infaz erteleme kararlarında Adli Tıp Kurumu’nun tek yetkili merci olması uygulamasına son verilmeli.
- Cumhurbaşkanının hasta mahpuslara yönelik af yetkisi ayrım yapılmadan kullanılmalı.
- Türkiye’deki infaz rejimi, Birleşmiş Milletler Mandela Kuralları'na uygun hale getirilmeli.
