Ümit Yaşar Gözüm: Biliyoruz ki, kent ve sanat müzeleri, sivil diyalog merkezleridir

4.Uluslararası İspir Çoruh Plastik Sanatlar Çalıştayları, ülkemize bir müze daha kazandırdı. Genel Sanat Yönetmenliğini ve Küratörlüğünü, felsefeci yazar ve eleştirmen Ümit Yaşar Gözüm’ün yaptığı çalıştaylar ve müze, Erzurum’un kadim ilçesi İspir’de kuruldu. Müzeye giden serüveni, müzenin sanat yönetmeni Ümit Yaşar Gözüm ile konuştuk...

SULTAN YAVUZ/ANKARA -  -İspir Kent ve Sanat Müzesi fikri nasıl ortaya çıktı? Ümit Yaşar Gözüm: İSPAV kurucularından Ümit Yaşar Gözüm olarak ve memleket sevdalılarından vakıf başkanı Yaşar Yılmaz, bir müze kuralım fikriyle yola çıktık. Bu süreçte sevgili dostum Emin Antik Sanat Merkezi Koordinatörü İbrahim Terzioğlu ile birlikte bunu bir projeye dönüştürdük. Ancak İspir’in bu yöndeki potansiyelinin gerçekliğini tam olarak bilmiyorduk. Fikri, yerel yöneticilerle paylaştık onları da projenin içine çekmek suretiyle yola koyulduk. Kolay bir proje olmayacaktı. Bir çok ayrıntıya yoğunlaşmamız gerekti. Bu yönde araştırmalar yaparken müzenin konseptini oluşturacak plastik sanat eserlerine ve etnografik eserlere ihtiyaç olacaktı. Bütün yerleşimleri gezerek, ne tür etnografik eser ve değerlerin olduğunı tespit ettik. Bu alandaki çalışmalarımı zaten biliyorsunuz... Benim sanat yönetmenliğimde projeyi şekillendirerek hazırlıkları tamamladık. İSPAV projesi olarak başlatılan İspir Kent ve Sanat Müzesi serüvenine, dönemin İspir Belediye Başkanı, değerli dost Osman Çakır başka amaçla yapılmış bir yapıyı tahsis ederek, yerelin projeyi sahiplenmesine öncülük etti. Projenin ev sahipliğini İspir Kaymakamlığı ile birlikte kabul ettiler. Tahsis edilen mekân, İspir Kent ve Sanat Müzesi için geçici mekân olarak biçilmiş kaftandı. Yapının imar planlarını alarak Ankara’da teknik olarak inceledik. Bakanlık’taki dostlarım aracılığıyla, teşhir, tanzim ve mimaride tanınmış uzmanlarla, müzeyi mevcut plan üzerinden kurgulamaya başlandık. Birkaç küçük dokunuşla hedefe uygun hâle getirdik. İspir Kaymakamlığı ve Belediyesi’nin ev sahipliğinde, muhtarlarımıza kent müzesi ve köylerden bağış alınacak müzelik eserler konusunda seri toplantılar yaptım. Toplanan eserler ve çalıştay eserleriyle İspir Kent ve Sanat Müzesi mekânlarının teşhir ve tanzimi kurgulandı. Geriye kadim toprakları sanatla buluşturmak ve İspir Kent ve Sanat Müzesi Projesi’nin içeriğini zenginleştirmek kalmıştı. İçinde atadan kalm,a seçme etnografik eserlerle, sanat kitaplarının yer alacağı ve aynı zamanda sanat atölyelerinin gerçekleştirileceği bir Kent ve Sanat Kütüphanesi planlandı. -Çalıştaylar ne zaman başladı, kaç sanatçı katıldı ve müzeye kaç eser bağışlandı? Gözüm: 2017 yılında, İlkbahar, Yaz ve Sonbahar olmak yörenin farklı mevsimlerinin görsele aktarıldığı üç çalıştay yaptık... Sanatçılar yörenin baharı, yazı ve sonbaharına tanıklık ederek kurguladılar resimlerini. Aynı zamanda binlerce fotoğraf çekilerek, kent arşivine kazandırıldı. Sonraki süreçte bu çalıştay yeni genç sanatçıların yetişmesine ve onlarca yeni sergiye kapı araladı. 4. çalıştay hariç ilk üç çalıştaya alanlarında tanınmış yetkin 40 sanatçı katılarak, 110 eseri bağış olarak kazandırdılar müzeye. “Türk tarihinde birçok ilkleri İspir coğrafyasında görmemiz mümkün” - “Düşüncenin ışığında, güneş her sabah daha parlak doğar” diye bir aforizmanız var. Bunun müze ve yöre ile bağı nedir? Gözüm: Evrensel salgınla ara verdiğimiz Uluslararası Çoruh Plastik Sanatlar Çalıştayı, İspir Belediyesi’nin ev sahipliğinde yeniden hayata geçirildi. Geçmiş Sanat Çalıştayları hakkında İspir Belediye Başkanı dostum Ahmet Coşkun, bir sohbetimizde, “İspir tarihi, doğası ve etnografik mirasıyla bölgenin önde gelen yerleşim alanlarından birisi. Aynı zamanda İspir Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli geçiş yollarından da birisidir. Çoruh Havzası. Tarihin her aşamasında yaşanan akınların bu coğrafyada Roma, Bizans, Selçuklu, Saltuklar, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti ile tamamlandığını söyleyebiliriz. Türk tarihinde birçok ilkleri İspir coğrafyasında görmemiz mümkün: İlk güvenli göç yollarından birisi. Kuş göçlerinde önemli geçiş güzergahlarından birisi olduğu gibi endemik türleri bakımından Türkiye’nin en zengin bölgesi. Anadolu’daki bin yıllık panayırlardan birisine ev sahipliği yapmasının yanı sıra fırıncılık ve pastacılık mesleğinin en yetkin usta ve işverenlerini çıkarmış ülkesine bağlı üretken insanların dünyaya yayıldığı bir coğrafya. Önemli devlet adamları yetiştirmiş olan bölge insanı, yokluk ve zorluklara karşı vatan sevgisini bütün sevgilerin üzerinde tutar. İspirli, dünyanın en uç noktalarına ulaşacak kadar dışa dönüktür. Bu yönüyle sanatın bütün dallarına yatkınlığını, yetiştirdiği yazar ve sanatçılardan biliyoruz. Ayrıca İspirli, keskin zekasının beslediği nüktedanlığı ve hazır cevaplığı ile de ünlüdür. 100 mahalle ve küçük yerleşim alanıyla geniş bir coğrafya. Bahar, yaz ve sonbaharda özellikle yurt dışından ve yurt içinden yaşayan nüfusun on-onbeş katı turist-misafir ağırlayan bir ilçe. Turizmi canlı kılmak ve çeşitlendirmek adına bir kent ve sanat müzesi kurmayı planlayarak hayata geçiriyoruz. İstiyoruz ki, Türk tarihinin bu kadim coğrafyası yine Türk aydınlanmasının öncüsü olmayı sürdürsün. Dışa dönük kişilikleriyle memleket sevdalısı İspirli hemşerilerimizi sanatla ve kökleriyle anlatacağımız kurumsal bir yapıyla buluştursun. Bölgemizde ilklerden birisi olması bakımından İspir Kent ve Sanat Müzesi’nin kültür turizmine büyük etkisi olacağı inancındayız. Bir dost olarak senden müzenin ve çalıştayların, sanat yönetmenliğini üstlenmeni ve yeniden başlatmanı bekliyoruz hemşerilerimizle. Bu hep ifade ettiğin gibi, doğduğun topraklara da bir gönül borcu” dediğinde, geriye yeniden kolları sıvamak kaldı... - “İspir’de bir şeyi değiştireceğiz; sanatla çok şeyi değiştireceğiz” mottosuyla yola çıkıyorsunuz. Bunu biraz açar mısınız? Gözüm: Her düş, gerçeğe giden bir yolculuktur!” Bu anlayışla doğduğumuz topraklara, dolayısıyla ülkemize ve insanlık alemine bir kültürel miras mekânı kazandırma serüvenimizin hareket noktası bu. Bu amacımızı 4. Sanat Çalıştayı ile taçlandırmış olduk. Biliyoruz ki, kent ve sanat müzeleri, sivil diyalog merkezleridir. İnsanımızın kökleriyle buluştuğu, birlikte yaşadığı hemşerileriyle ve farklı coğrafyaların insanıyla bağ kurduğumuz kültürel aydınlanmanın mihenk taşları. Çağdaş ve etnografik müzelerin çoğalması büyük zenginliktir. Bir ilçenin hem entelektüel insan birikimi hem de toplumsal gelişmeye karşı duyarlı yerel yöneticilere sahip olması, en büyük şahsı İspir için bir sanat müzesi kurulmasına önderlik etmenin mutluluğunu yaşıyorum. Eserleriyle İspir Kent ve Sanat Müzesi’nin oluşma sürecine katılan başta yerel yöneticilerimiz, sanatçılarımız ve sürecin başlamasında etkin rol oynayan İSPAV’ımızı yürekten kutluyorum. Eğer onlar ilçemizin tanıtımının ve gelişmesinin sadece kurufasulye, bal vs. olmayacağını görüp desteklemeselerdi bunu başarmamız mümkün olamazdı. Onlar da İspir’de bir algıyı değiştirdiğimizde, sanatla çok şeyi değiştireceğimizin farkına vardılar. Bu tür zorlu coğrafyaların geleceği turizmdedir. Turizmin doğa ve kültür turizmi bağlamında ilçemizin altyapısını oluşturmak zorundaydık. “Çalıştay’a, 11 ressam, üç heykeltraş ve bir fotoğraf sanatçısı katıldı” - 4. Çalıştay hakkında bilgi verir misiniz? Gözüm: 11-18 Haziran 2022 tarihleri arasında düzenlenen çalıştaya 11 ressam, üç Heykeltıraş ve bir fotograf sanatçısı olmak üzere 15 tanınmış sanatçı katıldı. (Prof. Hasan Pekmezci, Prof.Dr. Meltem Akkaya, Doç.Dr. Ramazan Tilki, Haydar Durmuş, Habip Aydoğdu, Şükran Atay Pekmezci, Saadet Gözde, Süleyman Karakul, Hasan Kırdı, Zeki Serbest, Yüksel Baydar, İlayda Kepez, Ufuk Güneş Tekin, Mehmet Babat, Emin Can Terzioğlu) 4. Uluslararası İspir Plastik Sanatlar Çalıştayı bir çok ilki barındırdı içinde. Bu çalıştayda bölge insanının yakından tanık olmadığı üç heykeltıraş katıldı ve çalışma yaptı. Nasıl karşılanır diye biraz kaygılıydı arkadaşlar. Ancak yöre insanının psiko-sosyal konumlanmasını yakından bildiğim için ilgiyle karşılanacağını biliyordum. Ayrıca çalıştaya katılan sanatçılar ilk defa ilçeye geleceklerdi ve İspir’den kut alarak eserlerini ortaya çıkaracaklardı. Öyle de oldu. Her bir sanatçı dostumuz yöre insanıyla öylesine kaynaştılar ki, her dükkânın kapısında bir sanatçının oturup yöre insanıyla derin sohbetler yaptığını gözlemledik. Özellikle yörenin gençleri ve çocuklar bir hafta boyunca çalıştay alanını, konferansları, panel ve forumları ilgiyle izlediler. Bununla yetinmediler, çok yetkin sorular sordular sanatçılara ve diğer konuşmacılara. Bu tür kültür sanat organizasyonlarının amacı da bu değil mi! -Müzenin açılışından ve müzeden bahseder misiniz? Gözüm: İspir Kent ve Sanat Müzesi, 4 Çalıştay’da toplam 50 sanatçının katılımıyla 144 eserlik bir koleksiyona ulaştı. Daha önce ilçe çevresinden müzeye kazandırılan etnografik malzemelerle birlikte zengin bir koleksiyona ulaştı. Çalıştayın son günü müzede son çalıştayda yapılan yeni eserlerin sergisi ile birlikte teşhir ve tanzimi yenilenen müzenin açılışı, İspirli hemşerilerimiz, gençler, il ve ilçe yöneticileri ve sanatçılarımızın katılımıyla yapıldı. İlk defa bir müze görmenin heyecanını yaşayanların yanı sıra, zorlu fakat kadim bir coğrafyada açılan müzenin profesyonel anlayışla kurgulanmış olması dikkatleri çekti. Belediye Başkanımız, muhtarlarla bir istişare toplantısı yaparak mahallelerinde bulunan büyük, küçük ölçekli etnografik malzemeleri toplayıp müze envanterine kazandırmalarını istedi. Son çalıştayla eşzamanlı olarak İspir Millet Bahçesi’nin ihalesi yapıldı. Çoruh kıyısındaki çok amaçlı kıyı bandında 800-900 m2’lik bir müze binasının yapımına da başlanıyor. Cumhuriyetimizin 100. yılında, İspir Kent ve Sanat Müzesi büyük bir müze kompleksine kavuşmuş olacak. Böylelikle müze ebedi mekânında ziyaretçilerini karşılayacak. İçinde kafeleri, okuma ve konferans salonları, sanat kütüphanesi ve gençlerin buluşacağı alanlarla işlevsel bir kurumsal yapı olacak. Bu kısa zamanda önemli bir değer kazanımı olan müze ve çalıştaylar için yörede bulunan ilgili kurumların tamamı proje ortağı yapıldı. Bu onurun kurumlarla paylaşımı müzenin gelişmesi ve geleceği bakımındann önemliydi. Emin Antik Sanat Merkezi’ndeki sanat kafede yaptığımız derin tartışmalar daha dün gibi kulaklarımızda çınlıyor. Erzurum Valiliği’nin himayelerinde İspir Belediyesi’nin ev sahipliğinde, İspir Kaymakamlığı, Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, KUDAKA-Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı, Atatürk Üniversitesi- Hamza Polat Meslek Yüksek Okulu, İSPAV ve ZorbaTVdergi’nin iş birliği ve katkılarını söylemeliyim. Başarı, İspir’e gönül verenlerin, yeni kurumsal yapı Türkiye’mizin ve nihayetinde insanlığın ortak mirası...