Türkiye’de ekonomik kriz derinleştikçe iş bulmak zorlaşıyor. İş bulma oranının en düşük gazetecilikte ise bölümün mezunları mesleklerini yapamıyor, birçok farklı iş koluna yönelmek zorunda kalıyor
Eda Narin / İstanbul - Türkiye’de üniversite okuyanların mezuniyet sonrası kaygıları giderek artıyor. Üniversite mezunları iş bulma kaygısını ekonomik kriz ile doğru orantılı olarak yaşamaya devam ediyor. İletişim Fakültesi mezunlarında ise durum çok daha vahim boyutlarda. Sektörün giderek daralması iletişim fakültesi mezunlarının farklı iş kollarına yönelmelerine neden oluyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) en son açıkladığı rapora göre, Türkiye’de istihdam 2018 yılında 984 bin kişi artış gösterdi ve çalışan kişi sayısı 28 milyon 188 bin kişiye çıktı. Yüzde 79 ile en yüksek istihdama sahip üniversite bölümü mühendislik oldu. Her 10 mühendisten 8’inin iş bulduğu belirtilen raporda, onu yüzde 78 ile veterinerlik ve yüzde 75.9 ile sağlık hizmetleri takip etti.
En düşük istihdam oranı ise yüzde 53,1 ile sosyal hizmetlerde olurken, gazetecilik ve enformasyon alanında ise oran yüzde 54,6 olarak belirlendi. Mezunların iş gücüne katılımının en yüksek olduğu meslek ise veterinerlik. Veterinerlik mezunlarının yüzde 87,3’ü iş gücünde yer alırken, gazetecilik ve enformasyon alanı yüzde 67,5 ile en düşük orana sahip meslek olarak listede yerini alıyor.
Gazetecilikte işsizlik oranının rekor kırdığı yıl: 2014
TÜİK’in en son mezun olunan okul türüne göre işgücü durumu verilerine bakıldığında ise, gazetecilik ve enformasyon bölümlerinden mezun ve işsiz olan kişi sayısının 2015 yılında 4 bin, 2016’da ise 5 bin kişi olduğu görülüyor. Bu bölümlerden mezun olanlar arasında işsizlik oranı ise bir yıllık süre içinde yüzde 17,4’ten yüzde 19,2’ye çıktı. 2016 yılında yüzde 19.2 olan bu oran 2014 yılında ise gazeteciler için daha vahim bir tabloya işaret ediyordu. 2014 yılında işsiz olan gazetecilik bölümü mezunu sayısı 7 bin, bu gruptaki işsizlik oranı ise yüzde 29,2 olarak verilere yansıdı.
Ankete 235 kişi katıldı
Gazetecilikte iş bulma oranının diğer meslek gruplarına oranla bu kadar yüksek olması ise gazetecilik mezunlarını başka iş kollarında çalışmaya mecbur bırakıyor. 25 Haziran 2019 tarihinde sosyal medya üzerinden gerçekleştirdiğimiz “Gazetecilik mezunları hangi iş kollarında çalışıyor?” anketine 270 kişi katıldı. Ankete yanıt veren 35 kişi gazetecilik mezunu olmadığı için araştırma sonuçlarına dahil edilmedi.
235 kişi üzerinden yapılan değerlendirmeye göre, ankete katılanların yüzde 52,77’si erkek, yüzde 45,53’ü ise kadın. Cinsiyet beyanı bölümüne verilen cevaplardan yüzde 0,43’ünü LGBTİ+ cevabı oluştururken, yüzde 1,28 oranındaki kişi de cevap vermemeyi tercih etti.
Ankete toplam 39 ilden katılım sağlandı
Ankete 30 ilden katılım sağlandı. Katılımın en çok olduğu ilk 3 şehir ise İstanbul, Ankara, İzmir oldu. Öte yandan ankete 9 ayrı yurtdışı şehrinden katılım da gerçekleştirildi. Bu iller ise şöyle: Budapeşte, Berlin, Bern, Londra, Marsilya, Prag, Krakow, San Francisco, Indianapolis.
Katılım 34 ayrı üniversiteden sağlandı
34 ayrı üniversiteden katılımın gerçekleştiği ankete en fazla sırasıyla İstanbul Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Ankara Üniversitesi’nden gazetecilik mezunları ilgi gösterdi. Katılım sağlayan diğer üniversiteler ise şöyle:
“İstanbul Aydın Üniversitesi, Mersin Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi, Bahçeşehir Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Galatasaray Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi, Fırat Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Bilgi Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Uşak Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Gaziantep Üniversitesi, Maltepe Üniversitesi, Erzurum Atatürk Üniversitesi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Celal Bayar Üniversitesi, Üsküdar Üniversitesi, Yeditepe Üniversitesi, Barselona Üniversitesi, Nişantaşı Üniversitesi, İzmir Ekonomi Üniversitesi, Arel Üniversitesi, Ayvansaray Üniversitesi, Yeni Yüzyıl Üniversitesi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi.”
Üniversitelerin yanı sıra ankete Aydın Doğan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi gazetecilik bölümünden mezun bir kişi de katıldı.
“Mezun olduktan ne kadar sonra ilk iş deneyimini yaşadınız?” sorusuna gelen cevaplara göre, ankete katılanların yüzde 36,16’sı 1-5 ay sonra, yüzde 22,32’si okurken, yüzde 18,30’u 1 yıl ve daha fazla bir süre sonra ve yüzde 15,18’i ise 6-11 ay sonra çalışmaya başladıklarını ifade ediyor.
Aynı soruya gelen cevaplardan biri ise hala işsiz olanlar. Bu kişiler ankete katılanların yüzde 7,14’ünü oluşturuyor. Ayrıca yüzde 0,89 oranında ise bu soruya katılımın sağlanmadığı da görülüyor. Ankette yer alan bu sorunun “Diğer” olarak belirtilen açık uçlu kısmına ise gelen iki yanıt şöyle:
“İş bulamadığım için okulu uzattım. Kendi alanımda iş bulduktan sonra mezun oldum.”
“Üniversite yıllarımdan itibaren kendi içerik platformlarımı kurdum. Mezun olduktan sonra da şirket kurdum.”
235 kişiden 99’u ilk deneyimini basın dışında yaşamış
Ankete katılan 235 kişiden 130’unun ilk iş deneyimleri basın alanında olurken, 99 kişi ise ilk iş deneyimini alan dışında yaşadığını belirtiyor. Aynı soruya 1 kişi çekimser kalırken, 5 kişinin ise yanıt vermediği görülüyor.
Mezun olduktan sonra basın alanında çalışmayanların sayısı
Gazetecilik bölümünden mezun olduktan sonra mutlaka bir kere de olsa basın alanında çalışanların sayısı 141 olurken, basın alanında hiç çalışmayanların sayısı ise 89 olarak verilere yansıyor. 5 kişi ise soruyu cevaplamamayı tercih ediyor.
Bir önceki soruya hayır diyenlere “Mezun olduktan sonra ilk olarak hangi iş kolunda çalıştınız?” sorusunu yönelttik. Yanıtlar şöyle:
Ankete katılanlara son olarak sorulan soru ise “Şu an çalıştığınız iş kolunu ve iş tanımınızı yazar mısınız?” Oldu. Bu soruya ise şu cevaplar geldi:
İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü mezunu Ozan Ünlü ve Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü mezunu Bahar Ünlü mesleği neden yapamadıklarını 24 Saat’e anlattı.
“Başvuru sonrası gelecek telefon bir türlü çalmıyor”
Ozan Ünlü, basın alanında iş arayışlarını sürdürdükten sonra umudunu yitirip pazarlama sektöründe çalışmaya başlamış. Son sınıftayken gelecek kaygısının artığını belirten Ünlü, “Mezun olduktan sonra derinleşen ve hem maddi hem de manevi olarak çöküntüye sebep olan 6 aylık bir süreç yaşadım. Sektörden umudumu okulun son senesi yitirmeye başladım” diyor.
Ozan Ünlü, iş arama sürecinde yaşadığı en yıpratıcı durumu “başvuru sonrası gelecek olan telefonun bir türlü çalmaması” olarak belirtiyor ve şöyle anlatıyor yaşadıklarını:
“O süreçte psikolojik olarak yıpranma yaşadım. Kendimi değersiz hissettim gerçekten zorlu bir süreçti. Yaklaşık olarak mezun olduktan sonra 7 ay kadar bir süreçte iş aramakla geçti. Başvurularımın sonuçsuz kalması nedeniyle artık ne olursa olsun bir yerden başlamalıyım, diyerek sektör dışında çalışma kararı verdim. Okurken de aynı zamanda yarı zamanlı çalıştığım bir sektör olan elektrik sektöründe kurumsal bir yapıda iyi bir pozisyona kabul edilmem sonucunda basın sektöründeki kariyerim başlamadan son buldu. 212’nin bile yapılmadığı, basın emekçilerinin büro çalışanı olarak gösterilip özlük haklarının gasp edildiği, merdiven altı editörlüğünden ziyade özlük haklarına sahip çıkan ve sosyal haklarının genişlediği bir basın yapısında, emeğini bilgisini becerisini ortaya koyan basın emekçilerinin daha iyi maaş koşullarında çalıştığı, cezaevi, işsizlik ve gelecek kaygısı çekmediği bir ortamda basın emekçisi olarak yer almak isterim.”
“Mezun olduktan sonra kaygım daha da arttı”
Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden bu yıl mezun olan Bahar Ünlü ise, okula başlamadan önce de iş bulamama kaygısını yaşadığını belirterek, “Beni kamçılayan bir çeşit idealistlikti. Kendimi geliştirebilirsem ve daha kalifiye olursam daha kolay iş bulabileceğimi düşünüyordum. Fakat okurken hem ana akımda hem de alternatif basında edindiğim kısa deneyimlerimde dahi durumun böyle işlemediğini üzülerek anladım. Mezun olduktan sonra kaygım daha da arttı” diyor.
Gazetecilikte iş bulma ve aramanın daha çok “ağızdan ağıza” ve “tanınma-bilinme” yoluyla olduğunu dile getiren Bahar Ünlü, şunları söylüyor:
“Ana akımda çalışmak birçoğumuz için bir seçenek olmaktan çıktı. Bu da bizi internet medyasına ve yabancı basına mecbur bırakıyor.Bu anlamda ileride iş bulabilmek için daha okurken bir yerlerden başlamak, az çok çevre edinmek, yazılarını yayımlatmak, staj yapmak, sosyal medyayı etkin kullanmak gibi birtakım avantajlar edinmeye çalıştım. Bence işe alımın en önemli aşamalarından biri bu, bu en önemli yöntemim diyebilirim. Yeni bir mezun olarak da Linkedin gibi platformlarda hesap açtım, internete verilen iş ilanlarını takip ediyorum. Bunun dışında yabancı sermayeli girişimleri takip etmeye çalışıyor, bir şekilde tanışıklık kurduğum gazetecilere durumumu bildiriyorum.”
“Alanıma yakın sektörlerde çalışabilirim”
Bahar Ünlü, başka sektörlerde de çalışmayı düşündüğünü ifade ederek, sözlerini şöyle bitiriyor: “Ana hedefimi gazetecilik olarak tutarak özellikle pazarlama, reklamcılık, halkla ilişkiler, sosyal medya direktörlüğü vb gibi alanıma yakın diğer yeni medya sektörlerinde de çalışabilirim. Burada en önemli etken gazetecilik sektöründeki işsizlik, çok düşük ücretli, sigortasız ve mesaisi çok uzun ve belirsiz işler. Gazetecilik tabii ki doğası gereği her zaman mesaide bulunmak gereken bir iş fakat burada asıl bahsettiğim işverenin ve kurumların çalışanların iyiliği için mesai saatlerini ve emeğinin karşılığını iyi planlamaması.
Gazetecilikte işsizlik oranının rekor kırdığı yıl: 2014
TÜİK’in en son mezun olunan okul türüne göre işgücü durumu verilerine bakıldığında ise, gazetecilik ve enformasyon bölümlerinden mezun ve işsiz olan kişi sayısının 2015 yılında 4 bin, 2016’da ise 5 bin kişi olduğu görülüyor. Bu bölümlerden mezun olanlar arasında işsizlik oranı ise bir yıllık süre içinde yüzde 17,4’ten yüzde 19,2’ye çıktı. 2016 yılında yüzde 19.2 olan bu oran 2014 yılında ise gazeteciler için daha vahim bir tabloya işaret ediyordu. 2014 yılında işsiz olan gazetecilik bölümü mezunu sayısı 7 bin, bu gruptaki işsizlik oranı ise yüzde 29,2 olarak verilere yansıdı.
Ankete 235 kişi katıldı
Gazetecilikte iş bulma oranının diğer meslek gruplarına oranla bu kadar yüksek olması ise gazetecilik mezunlarını başka iş kollarında çalışmaya mecbur bırakıyor. 25 Haziran 2019 tarihinde sosyal medya üzerinden gerçekleştirdiğimiz “Gazetecilik mezunları hangi iş kollarında çalışıyor?” anketine 270 kişi katıldı. Ankete yanıt veren 35 kişi gazetecilik mezunu olmadığı için araştırma sonuçlarına dahil edilmedi.
235 kişi üzerinden yapılan değerlendirmeye göre, ankete katılanların yüzde 52,77’si erkek, yüzde 45,53’ü ise kadın. Cinsiyet beyanı bölümüne verilen cevaplardan yüzde 0,43’ünü LGBTİ+ cevabı oluştururken, yüzde 1,28 oranındaki kişi de cevap vermemeyi tercih etti.
Ankete toplam 39 ilden katılım sağlandı
Ankete 30 ilden katılım sağlandı. Katılımın en çok olduğu ilk 3 şehir ise İstanbul, Ankara, İzmir oldu. Öte yandan ankete 9 ayrı yurtdışı şehrinden katılım da gerçekleştirildi. Bu iller ise şöyle: Budapeşte, Berlin, Bern, Londra, Marsilya, Prag, Krakow, San Francisco, Indianapolis.
Katılım 34 ayrı üniversiteden sağlandı
34 ayrı üniversiteden katılımın gerçekleştiği ankete en fazla sırasıyla İstanbul Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Ankara Üniversitesi’nden gazetecilik mezunları ilgi gösterdi. Katılım sağlayan diğer üniversiteler ise şöyle:
“İstanbul Aydın Üniversitesi, Mersin Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi, Bahçeşehir Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Galatasaray Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi, Fırat Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Bilgi Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Uşak Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Gaziantep Üniversitesi, Maltepe Üniversitesi, Erzurum Atatürk Üniversitesi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Celal Bayar Üniversitesi, Üsküdar Üniversitesi, Yeditepe Üniversitesi, Barselona Üniversitesi, Nişantaşı Üniversitesi, İzmir Ekonomi Üniversitesi, Arel Üniversitesi, Ayvansaray Üniversitesi, Yeni Yüzyıl Üniversitesi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi.”
Üniversitelerin yanı sıra ankete Aydın Doğan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi gazetecilik bölümünden mezun bir kişi de katıldı.
“Mezun olduktan ne kadar sonra ilk iş deneyimini yaşadınız?” sorusuna gelen cevaplara göre, ankete katılanların yüzde 36,16’sı 1-5 ay sonra, yüzde 22,32’si okurken, yüzde 18,30’u 1 yıl ve daha fazla bir süre sonra ve yüzde 15,18’i ise 6-11 ay sonra çalışmaya başladıklarını ifade ediyor.
Aynı soruya gelen cevaplardan biri ise hala işsiz olanlar. Bu kişiler ankete katılanların yüzde 7,14’ünü oluşturuyor. Ayrıca yüzde 0,89 oranında ise bu soruya katılımın sağlanmadığı da görülüyor. Ankette yer alan bu sorunun “Diğer” olarak belirtilen açık uçlu kısmına ise gelen iki yanıt şöyle:
“İş bulamadığım için okulu uzattım. Kendi alanımda iş bulduktan sonra mezun oldum.”
“Üniversite yıllarımdan itibaren kendi içerik platformlarımı kurdum. Mezun olduktan sonra da şirket kurdum.”
235 kişiden 99’u ilk deneyimini basın dışında yaşamış
Ankete katılan 235 kişiden 130’unun ilk iş deneyimleri basın alanında olurken, 99 kişi ise ilk iş deneyimini alan dışında yaşadığını belirtiyor. Aynı soruya 1 kişi çekimser kalırken, 5 kişinin ise yanıt vermediği görülüyor.
Mezun olduktan sonra basın alanında çalışmayanların sayısı
Gazetecilik bölümünden mezun olduktan sonra mutlaka bir kere de olsa basın alanında çalışanların sayısı 141 olurken, basın alanında hiç çalışmayanların sayısı ise 89 olarak verilere yansıyor. 5 kişi ise soruyu cevaplamamayı tercih ediyor.
Bir önceki soruya hayır diyenlere “Mezun olduktan sonra ilk olarak hangi iş kolunda çalıştınız?” sorusunu yönelttik. Yanıtlar şöyle:
Ankete katılanlara son olarak sorulan soru ise “Şu an çalıştığınız iş kolunu ve iş tanımınızı yazar mısınız?” Oldu. Bu soruya ise şu cevaplar geldi:
İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü mezunu Ozan Ünlü ve Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü mezunu Bahar Ünlü mesleği neden yapamadıklarını 24 Saat’e anlattı.
“Başvuru sonrası gelecek telefon bir türlü çalmıyor”
Ozan Ünlü, basın alanında iş arayışlarını sürdürdükten sonra umudunu yitirip pazarlama sektöründe çalışmaya başlamış. Son sınıftayken gelecek kaygısının artığını belirten Ünlü, “Mezun olduktan sonra derinleşen ve hem maddi hem de manevi olarak çöküntüye sebep olan 6 aylık bir süreç yaşadım. Sektörden umudumu okulun son senesi yitirmeye başladım” diyor.
Ozan Ünlü, iş arama sürecinde yaşadığı en yıpratıcı durumu “başvuru sonrası gelecek olan telefonun bir türlü çalmaması” olarak belirtiyor ve şöyle anlatıyor yaşadıklarını:
“O süreçte psikolojik olarak yıpranma yaşadım. Kendimi değersiz hissettim gerçekten zorlu bir süreçti. Yaklaşık olarak mezun olduktan sonra 7 ay kadar bir süreçte iş aramakla geçti. Başvurularımın sonuçsuz kalması nedeniyle artık ne olursa olsun bir yerden başlamalıyım, diyerek sektör dışında çalışma kararı verdim. Okurken de aynı zamanda yarı zamanlı çalıştığım bir sektör olan elektrik sektöründe kurumsal bir yapıda iyi bir pozisyona kabul edilmem sonucunda basın sektöründeki kariyerim başlamadan son buldu. 212’nin bile yapılmadığı, basın emekçilerinin büro çalışanı olarak gösterilip özlük haklarının gasp edildiği, merdiven altı editörlüğünden ziyade özlük haklarına sahip çıkan ve sosyal haklarının genişlediği bir basın yapısında, emeğini bilgisini becerisini ortaya koyan basın emekçilerinin daha iyi maaş koşullarında çalıştığı, cezaevi, işsizlik ve gelecek kaygısı çekmediği bir ortamda basın emekçisi olarak yer almak isterim.”
“Mezun olduktan sonra kaygım daha da arttı”
Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden bu yıl mezun olan Bahar Ünlü ise, okula başlamadan önce de iş bulamama kaygısını yaşadığını belirterek, “Beni kamçılayan bir çeşit idealistlikti. Kendimi geliştirebilirsem ve daha kalifiye olursam daha kolay iş bulabileceğimi düşünüyordum. Fakat okurken hem ana akımda hem de alternatif basında edindiğim kısa deneyimlerimde dahi durumun böyle işlemediğini üzülerek anladım. Mezun olduktan sonra kaygım daha da arttı” diyor.
Gazetecilikte iş bulma ve aramanın daha çok “ağızdan ağıza” ve “tanınma-bilinme” yoluyla olduğunu dile getiren Bahar Ünlü, şunları söylüyor:
“Ana akımda çalışmak birçoğumuz için bir seçenek olmaktan çıktı. Bu da bizi internet medyasına ve yabancı basına mecbur bırakıyor.Bu anlamda ileride iş bulabilmek için daha okurken bir yerlerden başlamak, az çok çevre edinmek, yazılarını yayımlatmak, staj yapmak, sosyal medyayı etkin kullanmak gibi birtakım avantajlar edinmeye çalıştım. Bence işe alımın en önemli aşamalarından biri bu, bu en önemli yöntemim diyebilirim. Yeni bir mezun olarak da Linkedin gibi platformlarda hesap açtım, internete verilen iş ilanlarını takip ediyorum. Bunun dışında yabancı sermayeli girişimleri takip etmeye çalışıyor, bir şekilde tanışıklık kurduğum gazetecilere durumumu bildiriyorum.”
“Alanıma yakın sektörlerde çalışabilirim”
Bahar Ünlü, başka sektörlerde de çalışmayı düşündüğünü ifade ederek, sözlerini şöyle bitiriyor: “Ana hedefimi gazetecilik olarak tutarak özellikle pazarlama, reklamcılık, halkla ilişkiler, sosyal medya direktörlüğü vb gibi alanıma yakın diğer yeni medya sektörlerinde de çalışabilirim. Burada en önemli etken gazetecilik sektöründeki işsizlik, çok düşük ücretli, sigortasız ve mesaisi çok uzun ve belirsiz işler. Gazetecilik tabii ki doğası gereği her zaman mesaide bulunmak gereken bir iş fakat burada asıl bahsettiğim işverenin ve kurumların çalışanların iyiliği için mesai saatlerini ve emeğinin karşılığını iyi planlamaması.
