Türkiye’de bir dönem en önemli gündem maddelerinden biri olan özelleştirmeden 34 yılda toplamda 74,5 milyar dolar elde edildi. Bu rakamın 50 milyar doları hazineye aktarılabilirken, geriye kalan rakam ilgili kurumlara aktarımlar, istihdam destekleri, ilan reklam giderleri, kuruluşlara yapılan sermaye ve borç ödemelerine gitti.
ERCAN YAVUZ  / ANKARA - Türkiye’de bir dönem gerek ekonomik gerekse toplumsal gündemin en önemli maddelerinden olan özelleştirme bugünlerde artık iyiden iyiye azalmış görünse de 1986 yılından günümüze özelleştirme uygulamalarından toplam elde edilen rakam 74 milyar 524 milyon dolar oldu. Özelleştire İdaresi Başkanlığı (ÖİB) verilerine göre, 1986-2019 (Ekim) döneminde özelleştirme uygulamalarından elde edilen gelir 67 milyar 909 milyon dolar olarak hesaplandı. Bu dönem içinde 1986-2010 arasında elde edilen uygulama geliri 39 milyar 651 milyon dolar olurken, 2013 yılında 6 miyar 709 milyon, 2014 yılında 5 milyar 991 milyon dolar gelir elde edildi. Geçen yılın özelleştirme geliri ise son 10 yılın en düşük seviyesine gelerek 609 milyon dolara indi. 1986-2019 döneminde özelleştirme kapsamındaki kuruluşların temettü gelirleri toplamı 4 milyar 905 milyon dolar olurken, karlı kuruluşların özelleştirmelerinin tamamlanmasıyla gelir; 2018 yılında 222 bin, geçen yıl da 385 bin dolara kadar gerilemiş durumda. Özelleştirme Fonu’nun son 34 yıldaki faiz geliri 934 milyon dolar olarak ölçülürken, yine bu rakam 2018 ve 2019 yıllarında sırasıyla 4,4 ve 2,4 milyon dolara düşmüş vaziyette. İhalelere giren ancak taahhüdü yerine getirmemeleri nedeniyle teminatı nakde çevrilenlerden elde edilen rakam 519 milyon dolar olurken, şartname gelirleri de 31,1 milyon dolarda kaldı. Diğer gelirler de 226 milyon dolar olarak hesaplanırken, toplam özelleştirme geliri 74 milyar 524 milyon dolara ulaştı. Son 10 yılda en yüksek özelleştirme geliri 6 milyar 910 milyon dolar ile 2013 yılında elde edilirken, 2014’te de 6 milyar 145 milyon dolar alındı. GELİRİN 2/3’Ü HAZİNE’YE TAKVİYE OLABİLDİ Buna karşılık, elde edilen bu özelleştirme gelirinin 50 milyar 160 milyon doları, yani ancak yaklaşık 2/3’ü Hazine’ye verilebildi. Geriye kalan rakamın özelleştirme kapsamındaki kuruluşların sermaye artırımı, borç ödemeleri, istihdam ödemeleri, ilan reklam ve danışmanlık gideri gibi kalemlere harcandığı gözleniyor. 2013’TE ÖZELLEŞTİRME TAVAN YAPTI Özelleştirmenin 2010 yılanda bu yana 2013 yılında her açıdan tavan yaptığı görülüyor. Nitekim son 10 yıllık dönemde Hazineye en yüklü aktarımın 4 milyar 539 milyon dolar ile 2013 yılında yapıldı. 1986 -2019 (Ekim) döneminde ilgili kuruluşlara yapılan aktarımların tutarı 3 milyar 983 milyon dolar olarak hesaplanırken, son 10 yıllık dönemde en yüksek aktarım da 1 milyar 185 milyon dolar ile yine 2013 yılında gerçekleşti. Dönem toplamında istihdam ödemeleri için 573 milyon dolar harcama yapılırken, 30,7 milyon dolarla yine 2013 yılı başı çekmiş görünüyor. 1986-2019 Döneminde ilan-reklam ve danışmanlık giderlerinin toplamı 222 milyon dolar olurken, en yüksek harcama 9,48 milyon dolar ile 2012, 8,3 milyon dolar ile de 2013 yılında yapıldı. Diğer giderler toplamı 318 milyon dolar, idari bütçeye aktarımlar ise 203 milyon dolar olan bu dönemde, kuruluşlara sermaye ödemesi 8 milyar 570 milyon doları, kuruluşlara borç ödemeleri de 7 milyar 389 milyon doları buldu. Bu rakamlar söz konusu iki kaleme kaynağın ilk aktarım cinsi itibariyle yer alıyor, bilahare yapılan sermaye mahsuplarını içermiyor. Kuruluşlara en yüksek sermaye ödemesi 1 milyar 626 milyon dolar ile 2014 yılında gerçekleşti. Kuruluşlara borç ödemelerinin en yüksek görüldüğü yıl ise 2 milyar 978 milyon dolar ile yine 2013 yılı olarak kayıtlara geçti. Özelleştirmenin 1986-Ekim 2019 arasındaki karnesi de şöyle: GELİR    (Milyon dolar) Uygulama geliri 67.909 Temettü geliri 4.905 Faiz geliri 933 Teminat nakde çev. 519 Şartname geliri 31 Diğer gelirler 226 Toplam gelir 74.524 GİDERLER Hazine’ye aktarılan 50.160 İlgili kuruluşlara aktarım 3.983 İstihdam ödemeleri 573 İlan-Rek-Danışmanlık 222 Diğer giderler 318 Kuruluşlara sermaye 8.570 Kuruluşlara borç ödeme 7.390 İdari Bütçeye aktarılan 204 Toplam kullanım 71.421 Not: Genel toplamlar yuvarlama nedeniyle küçük fark gösterebilir.