Yapılan yasa değişikliği ile Türkiye’de bir yılı aşkın süredir bulunan uluslararası koruma altındaki mültecilerin sağlık sigortaları iptal edildi. 24 Saat Gazetesi’ne konuşan mülteciler, çaresiz olduklarını vurgulayıp sağlık sigortalarının tekrar açılması ve üçüncü bir ülkeye yerleştirme işlemlerinin hızlandırılmasını istedi
Metehan Ud Türkiye’deki farklı statüden mültecilerin haklarını belirleyen Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda, 2019’un Aralık ayında değişikliklere gidildi. Değişikliklerden biri de, mültecilerin sağlık sigortaları ile ilgiliydi. Yapılan düzenlemeyle birlikte, uluslararası koruma başvuru ve statü sahiplerine tanınan genel sağlık sigortası hakkına 1 yıllık sınırlama getirildi. Şubat 2020’de bir yılı aşkın süredir uluslararası koruma kaydı olan mültecilerin sağlık sigortası kesildi. Düzenleme uluslararası koruma başvuru ve statü sahibi mültecilerin önemli bir kısmını sağlık hakkına erişimini kaldırdı. Sadece özel ihtiyaç sahipleri ve İçişleri Bakanlığı’nca sigorta kaydının devamı uygun görülen mülteciler için 1 yıllık süre sınırı aranmayacak ancak düzenlemede bu kişilerin hangi şartlara sahip olması gerektiği belirtilmiyor. Bunun için uluslararası koruma başvurusu bulunan mültecilerin hastanelerden rapor alması ve bu raporun Göç İdaresi İl Müdürlüğü’nün onayından geçmesi gerekiyor. Mültecilerin aktardığı bilgilere göre ilden ile farklı uygulamalar söz konusu. Kayıtdışı çalıştırıldıkları için de sigortaları yok Ancak mültecilerin tamamına yakınının kayıt dışı çalıştırıldığı göz önüne alındığında kronik rahatsızlığı olan bir mültecinin sigortası olmadan hastaneye gitmesi durumunda sağlık raporu alması için yüksek meblağlar ödemesi lazım. GSS için aylık 550 TL ödemeleri gerekiyor Mevzuata göre, yabancı uyruklu kişilerin Genel Sağlık Sigortası’ndan (GSS) yararlanmaları için ödeyecekleri prim oranı, asgari ücretin yüzde 24’ü kadar. Bu da yaklaşık 550 TL ediyor. Kayıt dışı çalıştırılan mültecilerin hali hazırda asgari ücret veya altında maaş aldığı bir ortamda bu parayı her ay ödemeleri her ay mümkün değil. Mülteciler tedavi süreçlerini öteleyerek geçirmeye çalışıyor ancak yakın zamanda, Yalova ve Burdur’da yaşayan, kronik rahatsızlığı bulunan İranlı iki mültecinin sağlık sigortaları olmadığı için tedavi olamadığı ve yaşamını yitirdiği basına yansımıştı. Uluslararası sözleşmelere aykırı 1951 tarihli Birleşmiş Milletler Mültecilerin Hukuki Statüsüne Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’ne göre, Türkiye’deki mülteci ve sığınmacıların iltica hakkı kapsamında ayrımcılık yapılmadan sosyal ve hukuki korumadan yararlandırılmaları gerekiyor. Mülteciler, BM’ye çağrıda bulunuyor Bir grup mülteci, Birleşmiş Milletler ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne (United Nations High Commissioner for Refugees - UNHCR) bu konuya kayıtsız kalmaması ve harekete geçmesi çağrısında bulundu. Düzenlemenin geri çekilmesi için sosyal medya kampanyaları düzenlendi ve internet üzerinden imza toplandı. Uluslararası koruma başvuru ve statü sahibi mülteciler, genel sağlık sigortaları kesildiği için yaşadıkları mağduriyetleri, 24 Saat Gazetesi’ne anlattı. Mültecilerin güvenliği açısından isimlerinin tamamını ve fotoğraflarını yayınlamadık. “Çalıştığım işyeri sigorta yapmıyor” Eskişehir’de yaşayan Afgan mülteci Hüseyin, kalp rahatsızlığı olduğunu bildirip Şubat ayından itibaren tedavisini gerçekleştiremediğini söyledi. Düzenlemenin hayata geçtikten sonra bilgi sahibi olduğunu kaydeden Hüseyin, şunları aktardı: “Hastaneye gittiğimde sigortamın kesildiğini öğrendim. Yıllardır devam eden kalp rahatsızlığım var ve Türkiye’de olduğum 4 yıldır tedavi devam ediyordu. İlerleme kaydetmiştik. Hem sigortamın kesilmesi hem de pandemiden dolayı tedavim kesildi. Acil bir durumda acile gidiyoruz ama o tedavi için yeterli değil. Çalıştığım işyeri bütün ısrarlarıma rağmen sigortamı yapmıyor, ısrar edersem işten çıkarmakla tehdit ediyor. Sigortalı bir iş bulma imkânım da yok. Aldığımız parayla, ancak ayı kurtarıyoruz. Ama bana bir şey olursa geride çaresiz eşim ve bir çocuk kalacak. En çok endişe ettiğim bu.” “Tedavim durdu, hastalığım daha da ilerledi” Denizli’de yaşayan İranlı mülteci Muhammed de, kronik akciğer hastalığı olduğunu dile getirdi. Tedavisini sürdüremediği için hastalığın ilerlediğini belirten Muhammed, şunları söyledi: “Türkiye’deki binlerce şartlı mülteci, yıllardır üçüncü bir ülkeye yerleştirilmeyi bekliyor. Bizden başımızın çaresine bakmamızı istiyorlar. Ne benim ne de çalıştığım hiçbir mülteci arkadaşımın sigortası yok. Patronlar sigorta yapsa zaten bizim buna ilişkin bir talebimiz, beklentimiz olmaz. Yakın zamanda Burdur’da bir kalp hastası mülteci arkadaşımızı bu yüzden kaybettik. Yeni mülteciler ölmeden genel sağlık sigortasının açılmasını ve üçüncü bir ülkeye yerleştirme işlemlerimiz hızlandırılmasını istiyoruz.”