Şehitler dağ oldu Çanakkale’den geçirmedi

Çanakkale'de 105 yıl önce, 18 Mart 1915'te elde edilen zafer, Türkiye'nin geleceği için bir dönüm noktasıdır. Kara, hava ve deniz güçlerinin; her türlü teknoloji ve stratejinin ilk kez bir arada kullanıldığı Çanakkale Savaşlarında, bu topraklar için canını veren subayıyla eriyle erbaşıyla binlerce şehit, âdeta dağ oldu ve tüm dünyaya Çanakkale’nin geçilemeyeceğini gösterdi

Hasan Safa TEKELİ - Çanakkale'de 105 yıl önce, 18 Mart 1915'te elde edilen zafer, Türkiye'nin geleceği için bir dönüm noktasıdır. Kara, hava ve deniz güçlerinin; her türlü teknoloji ve stratejinin ilk kez bir arada kullanıldığı Çanakkale Savaşlarında, bu topraklar için canını veren subayıyla eriyle erbaşıyla binlerce şehit, âdeta dağ oldu ve tüm dünyaya Çanakkale’nin geçilemeyeceğini gösterdi. Birinci Dünya Savaşı'nın en önemli savaşlarından olan Çanakkale Savaşı öncesinde İngiltere, Avrupa'da savaşın mevzi çatışmalara dönüşmesi üzerine, Çanakkale ya da Balkanlarda yeni bir cephe açıp, İstanbul'u ele geçirerek, Osmanlı Devleti'ni, Almanya'dan ayırmak ve kararsız Bulgaristan'ın İttifak Devletleri yanında yer almasını önlemeyi düşünüyordu. Osmanlı güçlerinin Süveyş Kanalı'na taarruzu (3 Şubat 1915) sonuç vermeyince; İngiltere, Mısır'daki güçlerini Boğazlara yöneltti. İtilaf Devletleri, 12'si İngiliz, 4'ü Fransız olmak üzere 16 muharebe gemisi, 6 muhrip, 14 mayın arama tarama ve 1 uçak gemisinden oluşan donanmasıyla, 19 Şubat 1915 sabahı, “Müstahkem Mevki Methal Grubu Bataryaları”na bombardıman başlattı. Methal Grubu’nda; Ertuğrul, Seddülbahir, Kumkale, Orhaniye bataryaları ile Erenköy civarında yerleştirilmiş bir kısım Seyyar Obüs bataryası, Merkez Grubu’nda ise Anadolu ve Rumeli bataryaları bulunuyordu. [caption id="attachment_179947" align="alignright" width="354"] Bouvét'in Nusret gemisinin döşediği mayına çarpması sonucu batışı[/caption] NUSRET DÖŞÜYOR Havanın elvermemesi üzerine ikinci bombardıman 25 Şubat'ta yapıldı. 26 Şubat-17 Mart arasında ise İtilaf Devletleri Donanması mayın arama taraması gerçekleştirdi. Ancak, 17-18 Mart gecesi Nusret mayın gemisi, Erenköy Koyu’na ve Boğaz’a elde kalan son 26 mayınını döşedi. Müttefik donanması, 18 Mart günü saat 11.15'te ilk atışlarla büyük bir taarruz başlattı. Saat 18.00'e kadar süren şiddetli çatışmalar sonunda, İtilaf Devletleri donanmasının üç muharebe gemisi Bouvét, Irresistible ve Ocean zırhlıları battı, iki muhabere gemisiyle bir muharebe kruvazörü yara aldı. Yedi saat süren savaşta elde edilen kesin zafer; tarihe “Çanakkale Deniz Zaferi” olarak geçti ve Çanakkale'nin geçilmezliğinin, tüm dünyaya habercisi oldu. DÜNYADA İLK Çanakkale Savaşları, kara, hava ve deniz güçlerinin; her türlü teknoloji ve stratejinin ilk kez bir arada kullanıldığı, o güne kadar bu denli yoğun bir savaşın yaşanmadığı çarpışmalara sahne oldu. Çanakkale Savaşlarının, Türkiye'nin tarih boyunca yaşadığı en yoğun ve “teknolojik-stratejik” savaş olduğuna işaret ediliyor. Birinci Dünya Savaşı'nın bir parçası olan Çanakkale Savaşları, dünya savaş tarihi açısından da ilklerle dolu. “Her türlü teknoloji, strateji ve taktiği içeren savaş biçimi”ni anlatan İngilizce “Warfare” sözcüğünün hemen hemen hiçbir dilde karşılığı bulunmuyor. Çanakkale Savasılarının dünya “warfare” tarihi açısından bir “kırılma noktası” olduğunu kaydeden stratejistler, “Kara, hava ve deniz güçlerinin bir arada görüldüğü ve bu denli yoğun bir savaş o güne kadar yaşanmamıştı. Çanakkale Harbi denizde amfibi harekâtın ve uçak gemilerinin, havada savaş uçaklarının ve sabit balonların, karada ise o güne kadar tarihin yazmadığı bir yakınlıkta siper savaşlarının yaşandığı bir savaştır” diyor. Her iki saftaki askerin direnci ve kayıplarından ötürü destanlaştığı Çanakkale Savaşlarında, bu denli yoğun çıkarma ya da amfibi harekâtı tarihte ilk kez yaşanıyordu. Bütün bu özellikleri ve destansı yönüyle Türkiye’nin geleceğini etkileyen Çanakkale Savaşlarında elde edilen eşsiz zafer, Türk tarihinin yanı sıra dünya tarihinde de önemli bir yer edindi.

Çanakkale savaşları kronolojisi

Birinci Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla, küresel anlamda, hem siyasal hem de toplumsal bakımdan büyük değişikliklerin yaşanmasına yol açan ve tümüyle tarihe damgasını vuran Çanakkale Savaşlarının yaşandığı olaylar şöyle gelişti: 28 Haziran 1914. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun varisi arşidük François Ferdinand ve eşi, Sırp öğrenci Gavrilo Princip tarafından Saraybosna’da öldürüldü. 28 Temmuz 1914. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Sırbistan’a savaş ilan etti. 2 Ağustos 1914. Osmanlı Devleti de topraklarında genel seferberlik ve sıkıyönetim ilan etti. Osmanlı-Alman ittifakı imzalandı. İttifak uyarınca iki devlet, Avusturya-Sırbistan arasındaki anlaşmazlıkta tarafsızlık gösterecekti. 3-4-5 Ağustos 1914. Enver Paşa, Başkomutan Vekili oldu ve İngiliz filosunun izlediği Goeben (Yavuz) ve Breslau (Midilli) adlı Alman savaş gemilerinin Osmanlı karasularına gelmesine karar verildi. 10-11 Ağustos 1914. İki gemi (Goeben ve Breslau), Çanakkale Boğazı’ndan geçerek Marmara’ya girdi. 12 Eylül 1914. Çanakkale Boğazı girişine mayın döşendi. 27 Eylül 1914. Çanakkale Boğazı tamamen kapatıldı. 2 Kasım 1914. İngiltere, Fransa, Rusya, Belçika, Sırbistan, Japonya, Karadağ, Osmanlı İmparatorluğu ile siyasi ilişkilerini kestiklerini açıkladı. 29-30 Ekim 1914. Alman Amiral Souchon komutasındaki Yavuz ve Midilli, gece Karadeniz’e çıktı ve Odessa ile Sivastopol limanlarını bombaladı. 3 Kasım 1914. Çanakkale Boğazı giriş tahkimatı, 6 düşman zırhlısı tarafından bombalandı. 7 Kasım 1914. Osmanlı İmparatorluğu, İtilaf Devletlerine karşı savaş ilan etti. 29 Kasım 1914. Mesudiye zırhlısı, İngiliz denizaltısı (B-11) tarafından Çanakkale Boğazı’nda batırıldı. 11 Ocak 1915. Amiral Carden, İngiltere Deniz Bakanlığı’na, Çanakkale Boğazı’na taarruz için hazırlattığı planı sundu. 20 Ocak 1915. Mustafa Kemal, Tekirdağ’da 19 Fırka Komutanlığı’na atandı ve 2 Şubat’ta tümeni kurmaya başladı. 19 Şubat 1915. İtilaf Devletleri Donanması (12’si İngiliz, 4’ü Fransız olmak üzere 16 muharebe gemisi, 6 muhrip, 14 mayın tarama ve 1 uçak gemisinden oluşuyordu.), Çanakkale Boğazı giriş tabyalarına taarruzu ile İtilaf Devletleri donanmasının Çanakkale Boğazı’na ikinci büyük saldırısı başlatıldı. 25 Şubat 1915. Mustafa Kemal’in kuruluşunu tamamladığı 19. Tümen, Gelibolu Yarımadası’nın doğu kıyısındaki Maydos’ta (Eceabat) görevlendirildi. 25 Şubat 1915. İtilaf Devletleri donanması, Boğaz girişi tabyalarındaki topları tahrip ederek, Boğaz’a girmeye başladı. 26 Şubat 1915. Değirmenburnu-Çanakkale Feneri arasında 10. Mayın Hattı oluşturuldu. Seddülbahir ve Kumkale’ye çıkarma başlatıldı. 2 Mart 1915. General Liman Von Sanders, Çanakkale’deki Osmanlı Kara Kuvvetleri Başkomutanlığına atandı. 4 Mart 1915. 3. Avustralya Tugayı, Mondros’ta limana girdi. 5-6 Mart 1915. Çamkoyu batısından, HMS Queen Elizabeth gemisinden, Merkez Tahkimatını aşırma biçiminde bombardıman başlatıldı. 17 Mart 1915. Amiral J. de Robeck, İtilaf Devletleri Donanması Komutanlığı görevine başladı. 17-18 Mart 1915. Nusret Mayın Gemisi, gece elde kalan son 26 mayınını, Boğaz girişindeki Karanlık Koy’a döşedi. 18 Mart 1915. ÇANAKKALE DENİZ ZAFERİ. İtilaf Devletleri Donanması, yaklaşık 30 savaş gemisiyle en geniş kapsamlı saldırıyı başlattı. Çanakkale Boğazı tahkimatı 7 saat süreyle ateş altında tutuldu. Nusret Mayın gemisinin gizlice döşediği mayınlar ve kıyı topçularının etkili ateşi altında, kuvvetinin üçte birini kaybederek geri çekildi. Altı büyük gemiden Bouvét, Irresistible ve Ocean zırhlıları batırıldı, üçü de kullanılmaz hâle getirildi. 24 Mart 1915. General Liman Von Sanders, 5. Ordu Komutanlığı’na getirildi. Bu ordunun ihtiyatı, komutanı Kurmay Yarbay Mustafa Kemal olan 19. Fırka tarafından oluşturulacaktı. 25 Nisan 1915. İtilaf Devletleri, geniş kapsamlı ilk çıkarmayı başlattı. Gelibolu ve Çanakkale yarımadalarının Arıburnu, Seddülbahir ve Kumkale gibi yerlerine yapılan çıkarma, 308 savaş ve nakliye gemisi ile gerçekleştirildi. Orda komutanı, Saros’ta olduğundan, Mustafa Kemal, emir beklemeksizin birliklerini harekete geçirdi ve Arıburnu’na çıkıp yarımadanın en kritik tepesi olan Kocaçimen’de ilerleyen İngiliz birliklerini durdurdu ve kıyıya kadar sürdü. İngiliz birlikleri, donanmalarının ateşi sonucu denize dökülmekten kurtuldular ve Arıburnu Zaferi kazanıldı. 27 Nisan 1915. İngiliz denizaltı gemileri, Marmara’da Barbaros zırhlısını batırdılar. 2 Mayıs 1915. 3. Kolordu Komutanı Esat (Bilkat) Paşa, Arıburnu cephesine gelerek, Mustafa Kemal ile görüştü. 10 Mayıs 1915. Mustafa Kemal’in çarpışmaları yönettiği yere “Kemalyeri’’ adı verildi. 14 Mayıs 1915. Winston Churchill ve Amiral Fisher, görevlerinden istifa ettiler. 1 Haziran 1915. Atatürk albaylığa yükseltildi. 6-7 Ağustos 1915. İngilizler, Gelibolu’ya yeni kuvvetler çıkardılar. 8 Ağustos 1915. Mustafa Kemal, Anafartalar Grup Komutanlığı’na getirildi. 9 Ağustos 1915. Mustafa Kemal’in komutasında 1. Anafartalar Savaşı kazanıldı. 9 Ağustos 1915. İtilaf Güçleri, Seddülbahir’i boşalttılar. 10 Ağustos 1915. Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal öncülüğünde geniş kapsamlı Conkbayırı taarruzu başlatıldı. 21-22 Ağustos 1915. 2. Anafartalar Savaşı kazanıldı. 17 Ekim 1915. Çanakkale bölgesinde General Hamilton, komutayı General Birdwood’a devrederek cepheden ayrıldı. 19-20 Aralık 1915. İtilaf Güçleri, işgal ettikleri siperleri boşaltarak gece Anafartalar, Arıburnu bölgesinden gizlice çekildiler. 9 Ocak 1916. 5. Ordu Komutanı Mareşal Liman Von Sanders, Başkomutanlık Vekâletine şu telgrafı çekti: “Tanrı’ya şükür Gelibolu Yarımadası tamamen düşmandan temizlenmiştir. Diğer ayrıntılar ayrıca sunulacaktır.’’ 17 Ocak 1916. Mustafa Kemal’e Çanakkale Savaşı’ndaki üstün başarılarından dolayı “Muharebe Altın Liyakat Madalyası’’ verildi.