Utku ŞENSOY / Çi̇n’i̇n Afri̇ka’daki̇ başarısının sırrı; Stadyum, başkanlık sarayı, toplu konut! Afrikalılar Çin ile ilgili olumlu bir görüşe sahip. Bunun sonucu ucuz Çin mallarının ülkelerine sorunsuz girmesine izin vermekle kalmıyor, altyapı ihalelerini de Çinli firmalara veriyor. AFRİKA’NIN GELİŞMİŞLİK ROL MODELİ ÇİN’Mİ? Afrika’daki 36 ülke nezdinde 2014 ve 2015 yıllarında yapılan bir araştırmaya göre, gelişmişlik modeli olarak Amerika Birleşik Devletleri’nin ardından ikinci sırayı Çin alıyor. ABD % 30 ‘la ilk sırayı alırken, Çin % 24’ ile ikinci sırada. Afrika için üçüncü sıradaki model ülke ise Güney Afrika. Kara kıtanın orta kesimlerinde Çin’e destek oranı çok daha yükselerek onu ABD’nin önünde ilk sıraya oturtuyor. Çin’in Afrika için rol model olmasındaki en büyük etken, 70’li yıllarda ağırlıklı olarak toprağa bağlı ekonomiye sahipken bugün, dünyanın en güçlü ekonomilerinden biri olması. İngiltere, Fransa ve Belçika gibi koloni döneminin eski emperyalist ülkelerin kıtadan büyük ölçüde gitmesiyle bağımsızlıklarına kavuşan Afrika ülkelerinde dikkatler artık Çin’de. Afrika için artık en büyük dış etken ve ilgi odağı Çin. Afrika ülkelerinde Çin yatırımlarına ve varlığına olumlu bakanların oranı % 63. Bu oran özellikle Mali, Nijer ve Liberya’da en üst seviyede. Pew Research Center’ın 2014 yılında 43 ülke arasında yaptığı araştırmaya göre, Afrikalıların % 49’u Çin ile ilgili olumlu düşünceye sahip. Olumsuz görüşler ise %32 ile sınırlı. Afrikalıların Çin’e ve Çin menşeili mallara olumlu bakmasındaki en önemli etken telefon ve ucuz otomobil. Bu mallar Çin’den gelmeden önce ulaşılması imkansız sınıfındaydı. YAP STADI KAP İHALEYİ! 70’li yıllarda Stadyum inşaatlarıyla Afrika’ya giren Çin, pek çok ülkede başkanlık saraylarının ardından toplu konut inşaatına başladı. Çinli firmaların Afrika kıtasında ilk kez sahneye çıktığı Zanzibar’daki 15 bin kişilik stadyum inşaatının yapıldığı yıl 1970’di. 80 ve 90’lı yıllarda Senegal, Moritanya, Kenya, Ruanda, Nijer, Cibuti ve Moris adalarındaki stadyumlar izledi. Çin bu kıtada o günden bu yana toplam 50 stadyum inşaatı gerçekleştirdi. Çin bunlardan CAN’ a (Afrika Ülkeleri Kupası) ev sahipliği yapan Angola, Ekvator Ginesi ve Gana’ya stadyumlarını anahtar teslimi olarak “hediye” etti. Çin, 2021 yılında CAN’ a ev sahipliği yapacak Fildişi Sahili’ne de 60 bin kişilik bir Olimpiyat stadı yapacak. 76 milyon Avroluk bu stadyum da Çin in “hediyesi” olacak. Yine 2019’daki Afrika Kupası’na ev sahipliği yapacak Kamerun’un gelecekteki stadyumu Çin’in “hediyesi” olacak. Çin, Afrika’da Altın zengini Angola gibi ülkelerde artık baştan sona çok katlı binalarla donatıp binlerce binalardan oluşan 80-90 bin nüfuslu yepyeni kentler yaratmaya başladı. Pekin hükumeti, 2010 yılında başlayan bu büyük projelerde yer alan 50 ye yakın Çin şirketinin yanı sıra yine o ülkede Çin kökenli yüzlerce yan sanayi kuruluşu kurdu. 3,5 milyar dolar seviyelerindeki büyük yatırımlardan oluşan bu projelerin karşılığını petrol ile yapılmasını uygun bulmuş Çin hükumeti. Binlerce kilometrelik yol yapımı, temiz su tesisleri derken sadece Angola’daki Çin yatırımları 5 milyar doları aşmış durumda. Dünyanın en hızlı nüfus artışının yaşandığı Afrika kıtasında 2040 yılına kadar kentlerde yaşayanların sayısının 3 misli artacağını gösteriyor. Bunu çok önceden öngören Çin’in ülke dışındaki inşaat yatırımlarının yüzde 16.4’ü Afrika kıtasına gidiyor. SIRADA MİLYARLARCA DOLARLIK MEGA PROJELER VAR Çin Angola ölçeğinin çok ötesinde mega projeleri hedefliyor artık. Fas’ta 300 bin kişinin yaşayacağı 10 milyar dolara mal olacak yeni bir kent, yine Mısır’da Kahire’nin dışında yepyeni bir başkentin kurulması için 45 milyar dolarlık yatırım yaptı. Oysa daha 2015 yılında Çin li inşaat firmaları dünya genelinde 9 milyar dolarlık projelere imza atmıştı. Bu rakam 2014’de 6 milyar dolar, 2009 yılında ise 87 milyon dolar seviyesindeydi. AFRİKALI İŞÇİNİN KORKULU RÜYASI; ÇİNLİ İŞGÜCÜ Afrika’daki tüm bu yatırımlar Çin’li işçilere istihdam da sağlıyor. European Financial Review’in araştırmasına göre, Çin dışındaki inşaat ve altyapı şantiyelerinde çalışan Çin’li işçilerin sayısı 452 bine ulaştı. Afrikalıların Çin ile ilgili en önemli kaygısı da işte tam bu noktada; Çalışkan Çinli işgücü. Zira kara kıtanın hemen her yerinde yaygın olarak bulunan Çinlilerin “farklı çalışma anlayışından” dolayı 24 saat işe odaklı yaşam biçimleri görece daha “rahat ve geniş” olan Afrika kökenli işçileri kaygılandırıyor. Yine çok kar hedefleyen Afrika kökenli ithalatçı ve Çin’li ihracatçıların gönderdiği kalitesiz Çin malları, Afrikalıların olumsuz düşünmelerine neden oluyor. ÇİN’İN YENİ HAMLESİ: “YENİ ÜRETİM MERKEZİ AFRİKA” Ancak bu küçük olumsuzluklara rağmen Çin, çok yakın bir gelecekte her konuda Amerika Birleşik Devletleri’nin önünde ilk sırayı almak için var gücü ile bu kıtaya yükleniyor. Artık 70’li yıllar geride kaldı. Çin neredeyse yarım yüzyıldır Afrika’da ve artık bu kara kıtaya daha farklı bakıyor. Çin’deki işçi maliyetlerinin artışı Pekin’i Afrika’da üretmeye yöneltti. Dünya Bankası Çin eski Başkanlarından Brookings Institute yöneticisi David Dollar, Çin’in giderek yaşlanan nüfus ve artan işçi maliyetlerinin, Pekin’i yeni arayışlara ittiğini, bu çerçevede Afrika’nın Çin’in yeni üretim merkezi-fabrikası olacağını belirtiyor. Çin’in ilk aşamada Vietnam ve Bangladeş’de üretime gideceğini, hemen ardından Ortadoğu ve Avrupa pazarı için Afrika kıtasını üretim üssü olarak seçeceğini kaydediyor. Etiyopya’da Addis Ababa yakınlarındaki tekstil ve elektronik ürünlerinin üretildiği 20’den fazla Çin fabrikaları özel bölgesine ilave olarak, başkentten 300 km uzaktaki Hawassa’da bin kilometre kareden (1000 km2) büyük devasa bir alanda kurulan Endüstri Parkında tekstil ve giyim endüstrisi için mega merkez kuruluyor. Tüm bu büyük yatırımların altında önceden yalnız Çin Gelişme Bankası ve Çin İthal İhraç Exim Bankası vardı. Oysa bugün 10 milyar dolar seviyesindeki yatırım doğrudan Çin özel sektörü ve bankacılığı tarafından gerçekleştiriliyor. ÇİNLİ YATIRIMCININ KRİTERİ; DEMOKRATİKLEŞME! Çinli özel sektörün bu yatırımlarındaki öncelikli kriteri; o ülkedeki demokratikleşme ve yönetimin rüşvet benzeri konularda ülkedeki yasadışılığa bakışı. Güney Afrika Cumhuriyeti, Tanzanya ya da Uganda gibi ülkelerde sıkıntı yaşanmamasına rağmen, Angola ya da Nijerya gibi ülkelerde yatırımın biraz daha sorunlu olduğu yorumunu yapıyor David Dollar. YENİLEBİLİR ENERJİDE ÇİN FAKTÖRÜ; KARA KITA ÇİN’İN YENİ YATIRIMLARIYLA YEŞİL KITA OLACAK Ve son olarak yenilenebilir Enerji. Çin her ne kadar havayı kirletme konusunda ilk sıralarda yer alsa da, güneş, rüzgar ve hidroelektrik enerji alanındaki 90 milyar dolarlık yatırımıyla birinci sırada. Çin Kara kıtanın yeşil kıta olması yolunda da büyük çaba sarf ediyor. Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre Çinli firmalar 13 milyar dolarlık yatırımla Fransız ve İtalyan firmalarının açık ara önünde yer alıyor. Afrika’nın yenilebilir enerji yatırımının % 30’unu gerçekleştiren Çinli firmalar, bu alanda önümüzdeki yıllarda 200 e yakın projeyi yaşama geçirmeye hazırlanıyor. Böylece kara Afrika’daki her 2 megawatt elektriğin biri Çinlilerin olacak. Afrika’daki barajların % 60’ı yine Çinliler tarafından yapılmış. Çin’in yaptığı 94 baraja rağmen halen Afrika’da 635 milyon kişi elektrikten mahrum. Çin’in yakın zamanda gerçekleştireceği yenilebilir enerji projeleri ile 120 milyon kişi elektriğe kavuşacak. Afrika dosyamızı noktalayalım; Biz iç siyasete endeksli yaşam sürdürürken, Çinli dostlarımız Afrika’da karınca gibi çalışıp, hem kendi insanının hem de Afrika’nın geleceğini inşa ediyor.