Utku AzENSOY
Meslekteki bA?yA?AYA?m, gA�rA?AYlerine saygA� duyduAYum dostum A�cal A�nay, A�nemli olaylarA�, gA?nleri ve tarihten ders A�A�karA�lmasA�, not edilmesi gereken kilometre taAYlarA�nA� yA�llardA�r yakA�n A�evresine aktarA�r, bazen de TRTa��deki gA�revi sA�rasA�nda gittiAYi yerlerin resimlerini ve ilgili hikayelerini paylaAYA�r. Son olarak, 13 Ocak cumartesi gA?nA?, 1994 yA�lA� Ocak ayA�nda havada patlayan TA?rksat 1 A uydusunun fA�rlatA�lA�AYA� iA�in gittiAYi FransA�z GuyanasA�a��ndaki gA�revi sA�rasA�nda ziyaret ettiAYi Azeytan AdasA�a��nA�n resimlerini paylaAYtA�. A�naya�� A�n o paylaAYA�mlarA�nda dikkat A�ektiAYi husus 13 Ocak 1898 tarihi ile; FransA�z yazar Emile Zolaa��nA�n CumhurbaAYkanA� FA�lix Faurea��a,A� la��Aurore gazetesindeki a�?ja��acussea�?a�?suA�luyoruma�? baAYlA�AYA� ile yayA�nlanana�?Dreyfus DavasA�a�?na iliAYkin mektubu ile ilgiliydi.
Peki neydi bu a�?Dreyfus DavasA�a�?? Bu dava sadece hukukA�u, siyasetA�i ve gazetecilerin deAYil herkesin dikkatle okuyup gerekli dersleri A�A�karmasA� gereken FransA�zlarA�n utanA� duyduklarA� karanlA�k bir dA�nemle ilgilidir.Tarih bazA� toplumlarA�n manipA?le edilip A�nyargA�lA� davranA�AYlar sergilemesi sonucu utanA� duyduAYu dA�nemlerden sA�z eder. Bunlardan biri de FransA�z toplumunun 19 yA?zyA�lda bir takA�m kumpasA�A�larA�n ve dA�nemin gazetelerinin algA� operasyonu A�ncA?lA?AYA?nde, masum Alfred Dreyfusa�� A?n vatan hainliAYi suA�lamasA�yla yargA�landA�AYA� dA�nemdir. Dreyfus DavasA�, ana hatlarA�ylamasum bir FransA�z topA�u subayA�nA�n adaletin siyasete kurban edilmesi sonucu yargA�lanarak suA�lu bulunup mA?ebbet hapis cezasA�na A�arptA�rA�lmasA�dA�r.
Biraz daha detaylA� anlatacak olursak, Parisa��te Alman BA?yA?kelA�iliAYia��nde hizmetli olarak A�alA�AYan bir kadA�nA�n A�A�p kovasA�nda bulduAYu imzasA�z bir mektubu merkeze gA�ndermesiyle baAYlar Dreyfusa��A?n talihsiz sA?reci. Fransa HA?kA?meti a�?ne ait bazA� gizli askeri belgeleri iA�eren bu mektup, Alman askeri A?ssA?ne yazA�lmA�AYtA�r. SoruAYturmada AYA?pheler Yahudi asA�llA� YA?zbaAYA� Alfred Dreyfus A?zerine toplanA�r. Tek delil, mektuptaki el yazA�sA�nA�n YA?zbaAYA� Dreyfusa�� A?n el yazA�sA�na benzerliAYidir. YA?zbaAYA� yazA�nA�n kendisine ait olmadA�AYA�nA� sA�yle de kimseyi inandA�ramaz.Fransaa��nA�n III. Cumhuriyet dA�neminde basA�nA�n dakA�rA?klediAYi bir Yahudi dA?AYmanlA�AYA� (Antisemitism) tA�rmanA�rken, A�rkA�A� gazeteler,A� Dreyfusa�� A?n a�?suA�lua�? olduAYunu kA�AYkA�rtA�cA� ve duygularA� kA�rA?kleyici bir AYekilde ilan etmeye baAYlar.a�?Paris Birinci SavaAY Konseyia�? adA�ndaki askeri mahkemede bu belgenin kendisine ait olmadA�AYA�nA� sA�yleyen Drefusa��e kimse inanmaz. FransA�z adaletinin a�?bu Yahudia��ye haddini bildirmesi iA�ina�? (!) gereken her AYey hazA�rlanA�r. a�?YargA�sA�z infazA�na�? ardA�ndan Dreyfus, 15 ekim 1894 yA�lA�nda tutuklanA�p FransA�z Guyanaa��sA�nda bulunan Azeytan AdasA�a�?nda mA?ebbet hapis cezasA�na A�arptA�rA�lA�r.Ancak a�?gerA�ek, yA?rA?r ve onu hiA� bir AYey durduramaza�?. Bu davada da gerA�ekler A�mile Zola gibi A?nlA? isimlerin A�abalarA�yla ortaya A�A�ktA�.FransA�z Genel Kurmay A�stihbarat Birimia��nin baAYA�na Yarbay Picquarta�� A�n geA�mesinin ardA�ndan, Alman askeri ataAYesinin A�A�p kutusunda bulunan yeni bir belgeden yola A�A�karak BinbaAYA� Esterhazya��nin casus olabileceAYinden kuAYkulanA�r.SoruAYturma sonunda, Esterhazya��nA�nAlman ElA�iliAYia��ne gidip geldiAYini, bir metresi olduAYunu, borA�larA� olduAYunu A�AYrenir. KuAYkulunun el yazA�sA�nA� Dreyfusa��umahkum eden belgedeki imza ilekarAYA�laAYtA�rA�r ve gizli dosyadaki evrakA�n sahte olduAYunu anlayA�nca A?stlerini uyarA�r. Ancak ona kimse kulak asmaz. Hatta General Gonse, ondan, bildiklerini kimseye anlatmamasA�nA� ister. Bir Yahudia��nin mahkum olmasA� onu ilgilendirmemelidir ve Picquart sA?rgA?ne gA�nderilip, tehlikeli gA�revlere atanA�r. SA?rekli tehdit edilen Picquart sonunda bildiklerini Senato baAYkan yardA�mcA�sA�na iletir, Senato konuyu gA?ndemine alA�r.A�stihbarat biriminin baAYA�na YarbayA� Picquaraa��A�ngeA�mesi, Dreyfus DavasA�a��nda A�mile Zolaa��nA�n davadaki adaletsizliAYi gA�rA?p sahiplenerek konunun A?stA?ne gitmesi dA�nA?m noktasA� olur. DreyfusDavasA�a��nA� sahiplenen A�mile Zola bu davayA� yazdA�AYA� romanlarda ve yapA�tlarda ele alA�r. A�mile Zola, 1894 yA�lA�nda yayA�mlamaya baAYladA�AYA� A?A�lA? roman dizisi Lourdes, Roma ve Parisa��te dinci ve A�rkA�A� baAYnazlA�AYA� ele alA�r. MayA�s 1896a��da Le Figaroa��ya yazdA�AYA� bir makalede de A�rkA�A�lA�ktan duyduAYu dehAYeti anlatA�r. Zola, bu a�?canavarlA�AYA�na�? A?lkeyi yA?zlerce yA�l geriye, dinsel baskA�lar dA�nemine gA�tA?receAYini yazar. Dava sA�rasA�nda A?nlA? romancA� A�mile Zolaa��nA�nA� a�?SuA�luyoruma�? baAYlA�AYA� ile yaptA�AYA� savunma sonucu, Fransa kamuoyunda bA?yA?k tepki meydana gelir; halk, sokaklarda gA�steriler yapar. Fransaa��da halkA�n galeyana gelmesi ve Zolaa��nA�n savunmasA�, diAYer A?lkelerdede yankA� bulur.A�mile Zolaa��nA�n mektubu yayA�mlandA�AYA�nda Dreyfus DavasA�, kamuoyunda bA?yA?k bir etki uyandA�rA�rken, asA�l bA?yA?k tepki milliyetA�ilerden ve basA�ndan gelir. Zola, a�?SuA�luyoruma�? u yazarken suA� iAYlediAYinin farkA�ndadA�r. BasA�n YasasA�a��nA�n hangi maddelerini ihlal ettiAYini bildirerek kendini ihbar eder ve,a�?kolaysabeni aAYA�r cezada yargA�layA�na�? diye meydan okur. Bakanlar Kurulu da, Zola hakkA�nda suA� duyurusunda bulunur. BasA�nA�n sA?rekli kA�AYkA�rttA�AYA� gericiler, Zolaa��nA�n yargA�lanma sA?reci boyunca a�?kahrolsun Zolaa�?, a�?Yahudilere A�lA?ma�?, a�?hainlere A�lA?ma�? sloganlarA�yla gA�steriler dA?zenleyip Musevilerin dA?kkanlarA�nA�taAYlar. Gerici AYiddet A�nce diAYer kentlere, ardA�ndan sA�mA?rgelere sA�A�rar; birA�ok kentte A�rkA�A� gA�steriler yapA�lA�r, Dreyfusa��A�A? aydA�nlara ve Yahudilere saldA�rA�lA�r.Cezayira��de A�A�kan olaylarda yA?zden bir A�ok dA?kkanyaAYmalanA�r, esnaftan A�lenler olur.Zola, Dreyfus olayA�nda adaletin siyasal nedenlerle gA�lgelendiAYine inanA�p, erk emrindeki yargA�nA�n adalet daAYA�tamayacaAYA�nA� AYu sA�zlerle haykA�rA�r; a�?eAYer siyasal nedenler adaletin gecikmesini gerektiriyorsa, bu kaA�A�nA�lmaz sonucu daha da aAYA�rlaAYtA�rarak geciktiren yeni bir hata iAYlenmiAY olacaktA�r.a�? Zolaa��nA�n yargA�lanmasA� 17 Azubat 1898a��de baAYlar. SavunmasA�nda, orduya hakaret etmediAYini, ordunun onurunu asA�l zedeleyenlerin a�?onu savunmak bahanesiylea�? hareket edena�?bir takA�m haydutlara�? olduAYunu sA�yler.Ancak Dreyfusa��a destek A�A�kan herkesi sindiren FransA�z hA?kA?metinin kontrolA?ndeki yargA�, A�mile Zolaa�� yA�1 yA�l hapis ve 3 bin Frank para cezasA�na A�arptA�rA�r. Bunun A?zerine A�ngilterea��ye kaA�an A�mile Zola, af A�A�kA�ncaya kadar A?lkesine dA�nmez.
Fransa Devleti ise adeta seferber olup tek vA?cut halinde Dreyfusa��A?n suA�suzluAYunun ortaya A�A�kmamasA� iA�in her yola baAYvurup, Dreyfusa��A?n suA�suz olduAYunu iddia edenleri Alman casusu olmakla itham eder. Hakikatler bazen o kadar bA?yA?ktA?r ki devlet de olsanA�z, medya, ordu ve bA?rokrasi elinizin altA�nda olsa bu hakikatleri hiA�bir zaman ilelebet gizli tutamak mA?mkA?n olmaz.Bir sA?re sonra olaylar Dreyfusa��A?n lehine geliAYir. Zola A�ngilterea��deyken davayla ilgili yeni geliAYmelerolur. BinbaAYA� Esterhazy, kendisiyle A�ete, arasA�nda mektuplar taAYA�yan kuzeni tarafA�ndan ihbar edilir.Dreyfusa��A?n mahkumiyetinde kullanA�lan belgelerin askerA� istihbaratta gA�revli bir albay tarafA�ndan dA?zmece bir AYekilde hazA�rlandA�AYA� ortaya A�A�kar. GerA�eAYin ortaya A�A�kmasA�nA�n ardA�ndan, Dreyfus 9 EylA?l 1899a�� da askeri mahkemede yeniden yargA�lanA�r. Ancak; askeri mahkeme, adlA� hatayA� kabul etmek yerine, Dreyfusa��a hafifletici nedenleri dikkate alarak on yA�l hapis cezasA� verir.20. YA?zyA�lA�n baAYlarA�nda yaAYanan Dreyfus olayA� Fransa toplumunu o kadar etkilemiAYtir ki, toplumsal gerginlik, iA� A�alkantA�lar ve tansiyon sA?rekli artar. Toplumsal huzursuzluk karAYA�sA�nda A�aresiz kalan CumhurbaAYkanA�, Dreyfusa��A? affeder.Zola ise, bu affA� masum bir insanA�n yeniden mahkum edilmesi olarak gA�rA?r ve mA?cadelesini sA?rdA?rA?r.1904 yA�llA�nda vatan hainliAYi suA�lamasA�ndan da aklanan Dreyfusa�� a, aynA� yA�l yA?zbaAYA�lA�krA?tbesi geri verilir, ardA�ndan BinbaAYA�lA�AYa yA?kseltilirve LA�gionda��Honneur niAYanA� ile onurlandA�rA�lA�r. Dreyfus, a�?YaAYasA�n Dreyfus!a�? diye baAYA�ranlara AYA�yle der; a�?HayA�r, yaAYasA�n gerA�ek!a�?SonuA� olarak: 20. yA?zyA�lA�n baAYlarA�nda tA?m Fransaa��da A�ok tartA�AYA�lan Dreyfus olayA�, adaletin siyasete kurban edilerek yanA�lmasA�nA�n A�arpA�cA� bir A�rneAYidir. Her A?lkede bazA� dA�nemler Dreyfusa��lar olmuAYtur ve olmaya da devam edecektir.Bu olaydan siyasetA�ilerin, yargA�nA�n, aydA�nlarA�n, basA�nA�n, askerin ve toplumu oluAYturan tA?m bireylerin A�A�karacaAYA� dersler vardA�r. Dreyfus DavasA�a��ndan A�A�karA�lacak en A�nemli ders ise;a�?yargA�nA�n siyasal ve bA?rokratik iktidarA�n etkisinden tamamen baAYA�msA�z olmasA� gerektiAYidira�?.
Fransa Devleti ise adeta seferber olup tek vA?cut halinde Dreyfusa��A?n suA�suzluAYunun ortaya A�A�kmamasA� iA�in her yola baAYvurup, Dreyfusa��A?n suA�suz olduAYunu iddia edenleri Alman casusu olmakla itham eder. Hakikatler bazen o kadar bA?yA?ktA?r ki devlet de olsanA�z, medya, ordu ve bA?rokrasi elinizin altA�nda olsa bu hakikatleri hiA�bir zaman ilelebet gizli tutamak mA?mkA?n olmaz.Bir sA?re sonra olaylar Dreyfusa��A?n lehine geliAYir. Zola A�ngilterea��deyken davayla ilgili yeni geliAYmelerolur. BinbaAYA� Esterhazy, kendisiyle A�ete, arasA�nda mektuplar taAYA�yan kuzeni tarafA�ndan ihbar edilir.Dreyfusa��A?n mahkumiyetinde kullanA�lan belgelerin askerA� istihbaratta gA�revli bir albay tarafA�ndan dA?zmece bir AYekilde hazA�rlandA�AYA� ortaya A�A�kar. GerA�eAYin ortaya A�A�kmasA�nA�n ardA�ndan, Dreyfus 9 EylA?l 1899a�� da askeri mahkemede yeniden yargA�lanA�r. Ancak; askeri mahkeme, adlA� hatayA� kabul etmek yerine, Dreyfusa��a hafifletici nedenleri dikkate alarak on yA�l hapis cezasA� verir.20. YA?zyA�lA�n baAYlarA�nda yaAYanan Dreyfus olayA� Fransa toplumunu o kadar etkilemiAYtir ki, toplumsal gerginlik, iA� A�alkantA�lar ve tansiyon sA?rekli artar. Toplumsal huzursuzluk karAYA�sA�nda A�aresiz kalan CumhurbaAYkanA�, Dreyfusa��A? affeder.Zola ise, bu affA� masum bir insanA�n yeniden mahkum edilmesi olarak gA�rA?r ve mA?cadelesini sA?rdA?rA?r.1904 yA�llA�nda vatan hainliAYi suA�lamasA�ndan da aklanan Dreyfusa�� a, aynA� yA�l yA?zbaAYA�lA�krA?tbesi geri verilir, ardA�ndan BinbaAYA�lA�AYa yA?kseltilirve LA�gionda��Honneur niAYanA� ile onurlandA�rA�lA�r. Dreyfus, a�?YaAYasA�n Dreyfus!a�? diye baAYA�ranlara AYA�yle der; a�?HayA�r, yaAYasA�n gerA�ek!a�?SonuA� olarak: 20. yA?zyA�lA�n baAYlarA�nda tA?m Fransaa��da A�ok tartA�AYA�lan Dreyfus olayA�, adaletin siyasete kurban edilerek yanA�lmasA�nA�n A�arpA�cA� bir A�rneAYidir. Her A?lkede bazA� dA�nemler Dreyfusa��lar olmuAYtur ve olmaya da devam edecektir.Bu olaydan siyasetA�ilerin, yargA�nA�n, aydA�nlarA�n, basA�nA�n, askerin ve toplumu oluAYturan tA?m bireylerin A�A�karacaAYA� dersler vardA�r. Dreyfus DavasA�a��ndan A�A�karA�lacak en A�nemli ders ise;a�?yargA�nA�n siyasal ve bA?rokratik iktidarA�n etkisinden tamamen baAYA�msA�z olmasA� gerektiAYidira�?.
